Εδαφοκάλυψη με φυτικά υλικά 

Γ. Δαουτόπουλος, Καθηγητής Γεωπονίας ΑΠΘ

Από το 1985, στο πρώτο μας κτήμα καλλιέργειας ακτινιδιών στην Κατερίνη, εφαρμόσαμε τη διατήρηση χορτοτάπητα σε όλη την επιφάνεια του κτήματος με περιοδική κοπή του που βέβαια ήταν πιο συχνή σε σχέση με ένα μη αρδευόμενο χωράφι.

Να συνοψίσουμε εδώ τα πλεονεκτήματα αυτής της καλλιεργητικής τεχνικής:

• ·         Κρατά δροσερό το έδαφος το καλοκαίρι και πιο ζεστό το χειμώνα παρέχοντας καλύτερες συνθήκες διαβίωσης για τα δισεκατομμύρια των μικροοργανισμών του εδάφους,
• ·         Αυξάνει τη φωτοσυνθετική ικανότητα του εδάφους γιατί ο ζωντανός χλοοτάπητας δεσμεύει την ηλιακή ενέργεια και δημιουργεί πολύτιμη οργανική ουσία,
• ·         Επαναφέρει στο έδαφος τα θρεπτικά στοιχεία και μάλιστα σε μια μορφή που είναι πιο εύκολα προσιτή στις ρίζες των φυτών,
• ·         Παρέχει τροφή και προστασία στην άγρια ωφέλιμη πανίδα,
• ·         Αυξάνει τους πληθυσμούς των γαιοσκωλήκων που με τη δράση τους αυξάνουν τη γονιμότητα του εδάφους,
• ·         Μειώνει το κόστος της καλλιέργειας και τη χρήση μη ανανεώσιμων φυσικών πόρων,
• ·         Μειώνει τη συμπίεση του εδάφους και τη δημιουργία αδιαπέραστων στρωμάτων

Η μόνη δικαιολογία που προβάλουν οι αντίθετοι σε αυτήν την πρακτική, είναι ότι τα αγριόχορτα ανταγωνίζονται την καλλιέργεια σε θρεπτικά στοιχεία και νερό. Το πρώτο δεν ισχύει καθόλου αφού τώρα αυξάνουμε τα θρεπτικά στοιχεία από τη φωτοσύνθεση που κάνουν τα αγριόχορτα και τα επαναφέρουμε στο έδαφος και την κύρια καλλιέργεια μετά την κοπή. Για το δεύτερο, σε ένα αρδευόμενο χωράφι η επιπλέον ποσότητα νερού είναι αμελητέα. Ακόμη και στα ξερικά χωράφια το ισοζύγιο της διατήρησης του χορτοτάπητα καταλήγει σε μεγάλο όφελος για τον παραγωγό.

Αυτό κάνω και στο ξερικό πατρικό καρυδεώνα στην Καστοριά εδώ και 15 χρόνια και έχω θεαματική βελτίωση στην οργανική ουσία και στους πληθυσμούς των γαιοσκωλήκων που ενώ ήταν άφαντοι όταν το χωράφι καλλιεργούνταν με σιτηρά, για 30 και πλέον χρόνια συνεχώς, τώρα είναι πανταχού παρόντες.

Τις τελευταίες ημέρες πρέπει να προσθέσουμε και έναν επιπλέον λόγο, με αφορμή την ανάγνωση ενός πολύ ενδιαφέροντος βιβλίου που μας σύστησαν κάποιοι καλοί φίλοι.  Είναι το βιβλίο του Κάλουμ Κόουτς με τίτλο: Φυσικές μορφές της ζωντανής ενέργειας (Εκδόσεις ΡΕΩ).

Το βιβλίο παρουσιάζει τα ευρήματα του Αυστριακού Βίκτωρ Σαουμπέργκερ, ο οποίος χωρίς να έχει σπουδάσει, προχώρησε σε εκπληκτικές παρατηρήσεις που οδήγησαν σε πολλές εφευρέσεις. Εργαζόμενος ως δασοφύλακας, παρατήρησε προσεκτικά και διδάχθηκε από τη φύση. Από αυτήν άλλωστε ξεκίνησε και η συσσώρευση γνώσης που συνεχίζεται μέχρι τις ημέρες με πολλά νέα στοιχεία που αναμένεται να προκύψουν στο μέλλον από τη δουλειά και την παρατήρηση άλλων συνανθρώπων μας.

Κύριο αντικείμενο παρατήρησής του ήταν το νερό και η κακομεταχείριση που δέχεται από την επιστήμη η οποία του συμπεριφέρεται σαν να είναι ένα οποιοδήποτε ρευστό.  Κατά τον Σαουμπέργκερ το νερό είναι ζωντανό και έχει μοναδικές ιδιότητες που δεν έχει κανένα άλλο υγρό. Για αυτό που μας ενδιαφέρει στη φυτοκάλυψη και είναι ένας επιπρόσθετος λόγος για να την υιοθετήσουμε, είναι η παρατήρησή του ότι «όταν το νερό της βροχής συναντά έδαφος με μεγαλύτερη θερμοκρασία από αυτό, τότε όχι μόνο δεν εισέρχεται στο εσωτερικό του, αλλά διαβρώνει το έδαφος και παρασύρει τα μόριά του». Το νερό για να εισέλθει στο εσωτερικό του εδάφους πρέπει το έδαφος να έχει θερμοκρασία χαμηλότερη από το νερό. Επομένως, η εδαφοκάλυψη με τη σκίαση και το δροσισμό που προσφέρει στο έδαφος, διευκολύνει ταυτόχρονα τη διείσδυσή του νερού στο εσωτερικό του εδάφους.

Να λοιπόν ένας ακόμη σοβαρός λόγος για να την υιοθετήσουμε. 

Η γη την δικαιοσύνη διδάσκει…

Τώρα που κόπασε ο θόρυβος για τις νέες καλλιέργειες, αλλά όχι και ο ρυθμός των ανθρώπων που γυρίζουν ή θέλουν να γυρίσουν στην ύπαιθρο από την οποία κατάγονται, επιτρέψτε μου να διατυπώσω μερικές σκέψεις.

Από την επαφή μου με την ύπαιθρο διαπιστώνω ότι η κρίση δεν είναι τόσο έντονη σε αυτές όσο στα μεγάλα αστικά κέντρα. Εδώ βλέπω ανθρώπους να ψάχνουν τους κάδους των απορριμμάτων για κάτι χρήσιμο, πράγμα που δεν έχω δει στην Ελληνική ύπαιθρο. Άλλωστε, αν ρωτήσουμε παππούδες σε πολύ μεγάλη ηλικία, θα μας διηγηθούν την πείνα της κατοχής που ρήμαξε τα αστικά κέντρα της χώρας μας. Ο συγχωρεμένος ο πατέρας μου και η μητέρα μου, δάσκαλοι στα χρόνια της κατοχής, δεν κατέβαιναν στα Γιαννιτσά για να εισπράξουν το μισθό τους γιατί δεν είχε κάποια αξία. Έμεναν στο χωριό, παρείχαν τις υπηρεσίες τους και το χωριό είχε αναλάβει την επιβίωσή τους. Όταν μετά από 3 χρόνια κατέβηκαν στα Γιαννιτσά, εισέπραξαν τους μισθούς τους σε ένα τσουβάλι που λίγο αργότερα το έδωσαν για 1 κιλό σαπούνι, μισό κιλό λάδι και 1 κιλό ζάχαρη.!

Η φορολόγηση των αγροτεμαχίων, άδικο μέτρο κατά τη γνώμη μου, έχει παρακινήσει πολλούς με αγροτική περιουσία να την επαναφέρουν στην παραγωγική διαδικασία. Από αυτήν την άποψη η νέα φορολογία έδρασε θετικά.

Μια άλλη μεγάλη δεξαμενή ενδιαφέροντος για τη γεωργία προέρχεται από την αθρόα συνταξιοδότηση των τελευταίων ετών. Άνθρωποι με ακμαίες δυνάμεις θέλουν να κάνουν κάτι και καλά κάνουν. Δεν θέλουν να μείνουν ξαφνικά ανενεργοί και το καφενείο, τα καφέ ή τα μπαράκια τους γεμίζουν πλήξη. Είναι άνθρωποι της δράσης που θέλουν να παράγουν κάτι χρήσιμο.  Και ο μόνος τρόπος για να το κάνουν, χωρίς να κινδυνεύουν να χάσουν τη σύνταξή τους, είναι να ασχοληθούν με τον πρωτογενή τομέα.

Τελευταία, τόσο εγώ όσο και ο καλός μου φίλος ο Τάκης ο Χαραντώνης, δεχόμαστε προσκλήσεις για τεχνική βοήθεια από ανθρώπους που γυρίζουν πίσω στην ύπαιθρο. Το στήσιμο μιας νέας δραστηριότητας στον πρωτογενή τομέα πρέπει να λάβει υπόψη του πολλούς παράγοντες ώστε εκτός από ευχαρίστηση να παρέχει σε λίγο διάστημα και ένα συμπληρωματικό εισόδημα.

Πολλοί προβάλουν αμέσως το γεγονός ότι δεν έχουν εμπειρία καλλιέργειας της γης εκτός από αυτήν των παιδικών τους χρόνων. Αυτό δεν είναι πρόβλημα σήμερα. Με σεμινάρια, καλογραμμένα βιβλία, καθοδήγηση και μεθοδικότητα τα προβλήματα ξεπερνιούνται με επιτυχία. Σε αυτό άλλωστε έχουμε κατευθύνει τις προσπάθειές μας τα τελευταία χρόνια.

Η δική μας τεχνική βοήθεια καθοδηγείται από την πολύχρονη εμπειρία μας στην καλλιέργεια της γης, από τη γνώση των προβλημάτων και από την ειλικρινή αγάπη για τον πρωτογενή τομέα και τους ανθρώπους που δραστηριοποιούνται σε αυτόν ή θέλουν να επανενταχθούν.

Σε λίγο θα κυκλοφορήσει ένα νέο βιβλίο μας με τον τίτλο: Το έδαφος και η φροντίδα του που πρέπει να αποτελέσει το εγκόλπιο όλων όσων φροντίζουν τη γη για να προσποριστούν τους καρπούς που χαρίζει. Να θυμηθούμε τη ρήση του Ξενοφώντα. «Έστι δε η γη την δικαιοσύνη διδάσκει, τους γαρ άριστα θεραπεύοντας αυτήν, πλείστα αγαθά αντιποιεί». 

Αρχαιολογία και Ανάπτυξη

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου, Καθηγητή Γεωπονίας ΑΠΘ, www.daoutop.gr

Η επίσκεψη δύο συγγενών από τον Καναδά, μας έδωσε την ευκαιρία να περιδιαβούμε την πόλη και τα αξιοθέατά της. Τα απανωτά κλειστά μαγαζιά στο κέντρο της πόλης, κυρίως στους παράδρομους τους, έγινε αφορμή για μακρές συζητήσεις για την κρίση, τα αίτια της και το ποθούμενο ξεπέρασμά της. Η μελαγχολία μας κατέλαβε πατόκορφα. Σκεφθήκαμε να διώξουμε τη θλίψη και να αναπολήσουμε στιγμές εθνικής υπερηφάνειας. Τους ενημερώσαμε για τις εξελίξεις των αρχαιολογικών ανασκαφών στην Αμφίπολη και την άλλη ημέρα ξεκινήσαμε για μια επίσκεψη στους αρχαιολογικούς χώρους της Βεργίνας και της Πέλλας.

Η Βεργίνα τους εντυπωσίασε. Περιεργάστηκαν με προσοχή όλα τα εκθέματα, διάβασαν τις επιγραφές και παρακολούθησαν τη σχετική βιντεοταινία. Μια ομαδική ξενάγηση σε εξέλιξη στα Αγγλικά, τους έδωσε τη δυνατότητα να ακούσουν περισσότερα. Δύο ώρες αργότερα, κατευθυνθήκαμε προς την έξοδο. Ζήτησαν να πιουν έναν καφέ ή ένα δροσιστικό και ρωτώντας κατευθυνθήκαμε στο κυλικείο του αρχαιολογικού χώρου, κρυμμένο 50 μέτρα αριστερά, δίπλα στις τουαλέτες!. Η γνωστή θέση σε όλους τους αρχαιολογικούς χώρους!.

Η έκπληξη της επαφής, δική τους και περισσότερο δική μας. Σε έναν περιορισμένο χώρο εκλεκτά προϊόντα της Ελληνικής γης και σπιτικά καλούδια προσέφεραν στον επισκέπτη ανεπανάληπτες γεύσεις. Έλληνες, αλλά κυρίως οι ξένοι επισκέπτες που το εντόπισαν, γεύονταν υπέροχους χυμούς και γρανίτες από φρέσκα Ελληνικά φρούτα και δοκίμαζαν σπιτικές πίτες και γλυκά με επιφωνήματα γευστικής απόλαυσης. Τι θαυμάσια έκπληξη στα αμέτρητα κυλικεία των αρχαιολογικών χώρων που προσφέρουν τυποποιημένα βιομηχανικά προϊόντα πολυεθνικών εταιρειών;.

Συγχαρήκαμε και ευχαριστήσαμε την ιδιοκτήτρια του κυλικείου για την ευχάριστη έκπληξη που μας επιφύλαξε και ζητήσαμε το πωλητήριο. Μας το έδειξαν σε μια άλλη γωνιά του αρχαιολογικού χώρου, έξω από την πορεία των επισκεπτών. Στην Πέλλα απλά δεν υπάρχει. Στις Μυκήνες βρίσκεται κρυμμένο στην πλαγιά του λόφου πίσω από τις τουαλέτες!.

Αντί αυτά τα πωλητήρια να είναι το τελευταίο σημείο αναγκαστικής διέλευσης των επισκεπτών του μουσείου ή του αρχαιολογικού χώρου, όπως συμβαίνει σε όλα τα μουσεία του κόσμου ώστε να αυξηθούν οι πωλήσεις, εμείς κάναμε τα αδύνατα δυνατά για να τα αποκρύψουμε θαρρείς και η παρουσία τους μειώνει την αξία των αρχαιολογικών χώρων. Η δημόσια λειτουργία τους πρέπει να πάψει. Να εκχωρηθούν μετά από διαγωνισμό σε μια από τις αλυσίδες βιβλιοπωλείων που υπάρχουν στη χώρα μας και να εμπλουτιστούν με καλόγουστα αντικείμενα-ενθύμια της επίσκεψης σε αντιδιαστολή με τα κακόγουστα ιδιωτικά πωλητήρια που ανθούν σε όλους τους αρχαιολογικούς χώρους. Μόνον έτσι κ. Υπουργέ του Πολιτισμού τα οφέλη από το συγκριτικό πλεονέκτημα του πολιτιστικού μας πλούτου μπορούν να διαχυθούν και στους άλλους τομείς της οικονομίας. 

Για μια Αειφορική Αγροτική Κοινωνία

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου, Καθηγητή Γεωπονίας ΑΠΘ, www.daoutop.gr 

Ουσιαστικά Προβλήματα

Χρήσεις γης

Κατάργηση των φορέων που έχουν συγκροτηθεί και υιοθέτηση των δοκιμασμένων πρακτικών των Ευρωπαϊκών χωρών. Καθιέρωση χρήσεων γης σε όλη την επικράτεια και απαγόρευση της απομάκρυνσης από τη γεωργία γαιών υψηλής παραγωγικής αξίας. Απαγόρευση ανέγερσης εγκαταστάσεων σε γεωργικές γαίες με εξαίρεση των απαραίτητων για τη λειτουργία της γεωργικής εκμετάλλευσης. Για τον ίδιο λόγο να απαγορευτεί η πώληση της γεωργικής γης σε περισσότερα του ενός φυσικά πρόσωπα εξ αδιαιρέτου για να εκλείψει το φαινόμενο της κατάτμησης και οικοπεδοποίησης με την ανέγερση παράνομων οικισμών. Στα νησιά και στις παραθαλάσσιες περιοχές έχει χαθεί η γεωργική γη και μαζί της η διατροφική ασφάλεια.

Εμπορία Αγροτικών Προϊόντων

Ριζική αλλαγή στο σύστημα εμπορίας των αγροτικών προϊόντων. Κατάργηση της πώλησης στο χωράφι και καθιέρωση της πώλησης με δημοπρασία για όλα τα αγροτικά προϊόντα. Οι ασχολούμενοι με την Εμπορία των Αγροτικών Προϊόντων πρέπει να πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις (κεφάλαια, εγκαταστάσεις, εξοπλισμό) και μετά από αδειοδότηση στην οποία θα αναγράφονται τα προϊόντα που θα εμπορεύονται και θα τηρείται μητρώο ποινών και παραβάσεων στις οποίες έχουν υποπέσει.

Λαϊκές Αγορές

Επαναφορά του θεσμού στην παράδοση που το δημιούργησε. Διάθεση μόνο τοπικών προϊόντων και αποβολή των εμπόρων από τις λαϊκές αγορές. Πώληση από τους παραγωγούς των προϊόντων της εκμετάλλευσής τους και μόνον αυτών για να μην μετατραπούν και αυτοί σε εμπόρους που πουλούν πολλαπλάσιες ποσότητες από τις παραγόμενες.

Πιστοποίηση Βιολογικών Καλλιεργειών

Δημιουργία ενιαίου σήματος πιστοποίησης ανεξάρτητα από τον φορέα της πιστοποίησης και αλλαγή του συστήματος ένταξης στην πιστοποίηση. Αντί της εισαγωγής μεμονωμένων παραγωγών να εντάσσονται στο σύστημα αγροκτήματα μιας ελάχιστης έκτασης. Ένταση  και αυστηροποίηση του ελέγχου σε παραγωγή και διακίνηση.

Τεχνογνωσία για τη Βιολογική Γεωργία

Επιλέξαμε την προώθηση της βιολογικής γεωργίας και καλά κάναμε, αλλά αφήσαμε τους παραγωγούς ξυπόλητους στα αγκάθια. Άμεση στροφή της επαγγελματικής γεωργικής εκπαίδευσης στην υποβοήθηση της βιολογικής καλλιέργειας με ανάλογη στροφή και στην τριτοβάθμια Γεωπονική εκπαίδευση και έρευνα.

Συνεταιριστικό Κίνημα

Άμεση κατάργηση όλων των συνεταιρισμών σφραγίδα και συνένωση των συνεταιριστικών δυνάμεων σε επίπεδο πρωτοβάθμιων συνεταιρισμών και σε επίπεδο Ενώσεων. Τα δύο τρίτα των συνεταιρισμών της χώρας δεν έχουν καμιά δραστηριότητα. Ούτε την από κοινού αγορά γεωργικών εφοδίων. Με άλλα λόγια, τη Συνεταιριστική εκπροσώπηση την εκλέγουν συνεταιρισμοί με ανύπαρκτη δραστηριότητα. Αυτό είναι παγκόσμιος άθλος για το βιβλίο Γκίνες.

 Ένας συνεταιρισμός ανά Δήμο και μια Ένωση ανά Νομό. Οι Ενώσεις να μετατραπούν σε κλαδι­κούς συνεταιρισμούς με σύνδεση των επιστρεφομένων με βάση τη στήριξη που παρέχουν οι αγρότες-μέλη.

Συνδικαλιστικό Κίνημα

Δημιουργία νέας ενιαίας συνδικαλιστικής εκπροσώπησης για να παύσει ο ετήσια επαναλαμβανόμενος τραγέλαφος όπου η εκάστοτε ηγεσία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης διαπραγματεύεται όχι με τους συνδικαλιστικούς εκπροσώπους του αγροτικού χώρου αλλά με εκπροσώπους των μπλόκων που έχουν στηθεί.

Γεωργική έρευνα – Γεωργική Εκπαίδευση

Η ενημέρωση αφέθηκε στα εμπορικά δίκτυα. Για παράδειγμα στη χώρα μας κυκλοφορούν 200 ποικιλίες βαμβακιού και ουδείς επίσημος φορέας, ούτε και το Ινστιτούτο Βάμβακος ενημερώνει τους βαμβακοπαραγωγούς για τις κατάλληλες και κυρίως για τις ακατάλληλες ποικιλίες. Όλα τα αφήσαμε στην αγορά να τα ρυθμίσει. Η γεωργική έρευνα παραπαίει (πολύ φοβάμαι ότι η παρούσα κρίση θα βρει το άλλοθι για να την καταργήσει). Αναγκαία η στροφή της όχι για την παραγωγή επιστημονικών εργασιών για δημοσίευση σε περιοδικά με κριτές, όπως φιλοδοξούσε ένας πρώην επικεφαλής της συνάδελφός μου, αλλά στην επίλυση υπαρκτών προβλημάτων της γεωργίας που περιβάλει τους σταθμούς και τα κέντρα γεωργικής έρευνας. Συμμετοχή εκπροσώπων των αγροτών στον καθορισμό της ερευνητικής ατζέντας.

Αειφορική Γεωργία

Όλες οι ενισχύσεις πρέπει να κατευθυνθούν αποκλειστικά και μόνο προς την κατεύθυνση της ενδυνάμωσης και υιοθέτησης χαρακτηριστικών αειφορικής γεωργίας στη σημερινή συμβατική και αδιέξοδη γεωργία, όπως για παράδειγμα:

Επιδότηση μηχανημάτων μειωμένης κατεργασίας του εδάφους,

Επιδότηση εξοπλισμού ανακύκλωσης φυτικών υπολειμμάτων,

Επιδότηση μηχανημάτων εξοικονόμησης νερού κατά τις αρδεύσεις,

Επιδότηση έργων εμπλουτισμού υπόγειων υδροφορέων και λιμνοδεξαμενών,

Επιδότηση διατήρησης των φυσικών φρακτών στα αγροκτήματα και καταπολέμησης της διάβρωσης

Επιδότηση διατήρησης της βιοποικιλότητας, κ.ά.

Απατηλά προβλήματα-αιτήματα

Κατοχύρωση αγροτικού-γεωργικού επαγγέλματος

Εμείς οι Αγροτο-κοινωνιολόγοι μπορούμε να σας διαβεβαιώσουμε ότι η γεωργία στη χώρα μας θα γίνεται ολοένα και περισσότερο γεωργία μερικής απασχόλησης. Είναι ο μόνος τρόπος για να επιβιώσει στις σημερινές συνθήκες. Η γεωργία των μεγάλων αγροκτημάτων, της μεγάλης παραγωγής προϊόντων χωρίς προστιθέμενη αξία δεν έχει μέλλον. Είναι θνησιγενής. Απεναντίας, έχει μέλλον η γεωργία της παραγωγής προϊόντων ποιότητας με υψηλή προστιθέμενη αξία. Θέλουμε τη γεωργική παραγωγή να μεταποιείται στην αγροτική ενδοχώρα και όχι στα μεγάλα αστικά κέντρα. Σε μια εποχή που πρέπει να καταργηθούν όλα τα κλειστά επαγγέλματα εμείς θα στήσουμε νέα; Πρέπει να καλωσορίσουμε στο γεωργικό επάγγελμα καθένα που έχει μεράκι. Μερικές από τις καλλιέργειες στη χώρα μας τις οφείλουμε σε μη αποκλειστικής απασχόλησης γεωργούς, π.χ. Καλλιέργεια της Ακτινιδιάς, Μηλοκαλλιέργεια στην Καστοριά, καλλιέργεια κρόκου στην Κοζάνη, τρούφας, ροδιάς, κ.ά.

Δυναμικές καλλιέργειες

Το όνειρο και η ελπίδα των συμβατικών γεωργών. Αναζητούν συνεχώς μια νέα καλλιέργεια που θα θέλει λίγη δουλειά και θα δίνει ένα υψηλό εισόδημα. Η συνεχής απαξίωση τέτοιων καλλιεργειών που από δυναμικές έγιναν προβληματικές δεν φαίνεται να πτοεί τον αγροτικό κόσμο. Όσο πιο γρήγορα συνειδητο­ποιήσει ότι δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις τόσο το καλύτερο για τον ίδιο και την εθνική οικονομία.

Ενεργειακές καλλιέργειες

Το νέο αγροτικό παραμύθι που όπως γνωρίζετε δεν κράτησε πολύ. Η γη δεν μας περισσεύει για να αφαιρούμε εκτάσεις από τα τρόφιμα στα ενεργειακά φυτά. Είναι επίσης παράλογο να ξοδεύεις ακριβή ενέργεια για να παράγεις λιγότερη ενέργεια. Αυτό μου θυμίζει προβληματικές επιχειρήσεις που κάθε χρόνο πρέπει να καλύπτει τα ελλείμματα τους ο κρατικός κορβανάς.

Ανακεφαλαίωση-Συμπεράσματα

Κοινό χαρακτηριστικό και επιδίωξη των παραπάνω προτάσεων είναι η διασφάλιση της επιβίωσης της αγροτικής κοινωνίας στις εσχατιές του εθνικού χώρου. Αυτό θα γίνει με διασφάλιση του εισοδήματος και των θέσεων εργασίας σε μια ύπαιθρο που δεν θα στηρίζεται σε μονοκαλλιέργειες αλλά θα είναι πολυλειτουργική. Με συνδυασμό γεωργίας και κτηνοτροφίας και αύξηση της προστιθέμενης αξίας. Με ανακύκλωση των υπολειμμάτων και περιορισμό των εισροών από εκτός της εκμετάλλευσης πηγές. Μια τέτοια παραγωγική δομή με άφθονα αειφορικά στοιχεία θα είναι σε θέση να ευημερήσει όχι μόνο για σήμερα, αλλά για πάντα. 

Σημείωση για την ιστορία. Αυτά γράφτηκαν και παρουσιάστηκαν δημόσια σε εκδήλωση των Νέων Αγροτών στην Αγρότικα του 2010. 

Εμπορία Αγροτικών Προϊόντων: Τα φασόλια της Καστοριάς[1]

Γεώργιος Α. Δαουτόπουλος, Καθηγητής Γεωπονίας ΑΠΘ, www.daoutop.gr

Αν κάποιος ήθελε να χωρίσει τις εργασίες που χρειάζονται από τη στιγμή που ένας παραγωγός αποφασίζει να σπείρει φασόλια μέχρι να εισπράξει το αποτέλεσμα του κόπου του, το πιο πιθανό είναι να τις χώριζε σε δύο. Στις εργασίες που έχουν σχέση με την παραγωγή και σε αυτές που έχουν σχέση με την πώλησή της, την εμπορία, όπως την αποκαλούμε. Και οι δύο διαδικασίες, παραγωγή και εμπορία, παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του τελικού εισοδήματος του παραγωγού.

Θα ήθελα να επισημάνω από τώρα ότι τα θέματα που σχετίζονται με την εμπορία των αγροτικών προϊόντων είναι πιο κρίσιμα και πιο καθοριστικά στη διαμόρφωση του γεωργικού εισοδήματος.

Οι γεωργοί μας, με την καθοδήγηση των συναδέλφων Γεωτεχνικών, έχουν φτιάξει το λεγόμενο «Ελληνικό Γεωργικό Θαύμα» για το οποίο μιλούν με θαυμασμό όσοι μελετούν τη μεταπολεμική εξέλιξη της Ελληνικής Γεωργίας. Μέσα σε 50 χρόνια καταφέραμε να μπολιάσουμε στους παραγωγούς τη σύγχρονη τεχνολογία και να την κάνουν κτήμα τους. Έτσι εκτοξεύσαμε την παραγωγή σε ύψη πρωτόγνωρα. Ήμουν δευτεροετής φοιτητής Γεωπονίας το 1964, όταν διάβασα στις εφημερίδες τους πανηγυρικούς τίτλους: Η ΕΛΛΑΣ ΑΠΕΚΤΗΣΕΝ ΣΙΤΑΡΚΕΙΑΝ. Από τότε παράγουμε περισσότερο σιτάρι, περισσότερο καλαμπόκι και ένα σωρό άλλα προϊόντα. Αυτήν λοιπόν τη θεαματική αύξηση της παραγωγής την πετύχαμε σε 50 χρόνια όταν άλλες χώρες που θεωρούνται ανεπτυγμένες σε όλους τους τομείς (Αγγλία, Γερμανία, Γαλλία) χρειάστηκαν 150 και πλέον χρόνια.

Αυτό που θέλω να πω είναι ότι ο Έλληνας παραγωγός με τη βοήθεια των Γεωπόνων (δημόσιου και ιδιωτικού τομέα) κατάφερε να αντιμετωπίσει με επιτυχία τα θέματα της παραγωγής, ακόμη και σε προϊόντα που δεν είχε καλλιεργήσει στο παρελθόν (ακτινίδια, καπνά μπέρλευ και βιρτζίνια, κ.ά.).

Ας έρθουμε όμως στον τομέα της εμπορίας. Εδώ τα πράγματα δεν είναι καθόλου ευχάριστα ή ρόδινα. Θα έλεγα πως είναι, όπως λέει ο λαός: «μαύρα και άραχνα». Ο σημερινός παραγωγός, στα θέματα της εμπορίας, δεν έχει κάνει κάτι καλύτερο από αυτά που έκαμναν οι παππούδες και οι προπάπποι του. Σε αυτόν λοιπόν το χώρο θέλω να σταματήσω και να πω μερικά πράγματα που πιστεύω πως είναι τα ουσιαστικά αίτια της κακοδαιμονίας. Δεν θάθελα βεβαίως να χαϊδέψω αυτιά, οπουδήποτε και αν αυτά ανήκουν. Η επιστημονική δεοντολογία και η θέση του πανεπιστημιακού δασκάλου επιβάλλουν την αναζήτηση των πραγματικών αιτίων και την, χωρίς σκοπιμότητες, ενημέρωση του κοινωνικού συνόλου.

Προηγούμενα έγραψα μια πολύ βαριά φράση. Να την ξαναθυμίσω και βέβαια να την δικαιολογήσω. Αλλιώς πρέπει να την πάρω πίσω:

Ο σημερινός παραγωγός στα θέματα της εμπορίας δεν έχει κάνει κάτι καλύτερο από αυτά που έκαμναν οι πατεράδες και οι παππούδες του.

Τι αντίθεση λοιπόν; Θαύματα, στον τομέα της παραγωγής. Μηδέν εις το πηλίκον, στην εμπορία. Τι φταίει λοιπόν και υστερούμε τόσο πολύ στα θέματα της εμπορίας; Η άποψη την οποία έχω διαμορφώσει στα 45 και πλέον χρόνια της ενασχόλησής μου με τα αγροτικά ως ερευνητής, πανεπιστημιακός δάσκαλος και παραγωγός (στα τελευταία 25 χρόνια) είναι οι αναχρονιστικές δομές που επικρατούν στο εμπόριο των αγροτικών προϊόντων στη χώρα μας. Οργάνωση που θυμίζει παζάρια της Ανατολής.

Να την περιγράψω με λίγα λόγια, αν και όλοι σας την έχετε, όπως λέτε «φάει στο πετσί σας». Όποιος θέλει, παίρνει ένα μπλοκ επιταγών και αγοράζει αγροτικά προϊόντα. Εκδίδει όσα τιμολόγια θέλει και για όποιες τιμές θέλει (πάνω ή κάτω από τις πραγματικές, συνήθως προς τα πάνω) και για να ένα πολύ μικρό τμήμα της παραγωγής που εμπορεύεται. Πλήρης ασυδοσία. Ο σοφός μας λαός το λέει πιο παραστατικά «Μπάτε σκύλοι αλέστε και αλεστικά μη δώστε».

Όταν το 1983 έκαμνα την έρευνά του διδακτορικού μου, που ολοκλήρωσα στις ΗΠΑ, σε ένα χωριό του κάμπου των Γιαννιτσών, διαπίστωσα με έκπληξη, ότι την περίοδο που άρχιζε η πώληση των καπνών μια εικόνα συνωμοσίας κυρίευε το χωριό. Οι παραγωγοί δεν αποκάλυπταν τις τιμές που τους πρόσφεραν οι έμποροι ούτε σε φίλους και στενούς συγγενείς (δεν εξαιρούνταν ακόμη και οι γυναίκες τους). Μερικούς τους ξυπνούσαν χαράματα οι μεσίτες (άλλη πληγή του αγροτικού χώρου) για να κλείσουν συμφωνία. Λίγες ώρες αργότερα διαπίστωναν ότι οι δελεαστικές τιμές που τους πρόσφεραν ήταν αρκετές δραχμές παρακάτω από τις τιμές που διαμορφώθηκαν. Οι διαδόσεις έδιναν και έπαιρναν, αυξάνοντας ακόμη περισσότερο τη σύγχυση ανάμεσα στους παραγωγούς.

Η αναρχία που επικρατεί στην αγορά των αγροτικών προϊόντων είναι σαφέστατα σε βάρος των παραγωγών και σε βάρος των Συνεταιριστικών Οργανώσεων. Το γεγονός ότι οι Συνεταιρισμοί, με ελάχιστες εξαιρέσεις, αδυνατούν να μπουν με επιτυχία στο χώρο της εμπορίας των αγροτικών προϊόντων δεν οφείλεται σε οργανωτικές αδυναμίες ή έλλειψη στελεχών ή έλλειψη σύγχρονης συνεταιριστικής νομοθεσίας. Μπορεί και αυτοί οι παράγοντες να έχουν μερίδιο ευθύνης, αλλά το κύριο βάρος φέρει η αδυναμία των Συνεταιρισμών να ανταγωνιστούν τις αντίστοιχες ατομικές εμπορικές επιχειρήσεις στην παραοικονομία. Οι Συνεταιρισμοί δεν μπορούν να εκδώσουν εικονικά τιμολόγια, δεν μπορούν να δώσουν χρήματα κάτω από το τραπέζι, δεν είναι δυνατόν να μην εκδώσουν παραστατικά, κ.ά. Έτσι όμως, έχουν πολύ μεγαλύτερο κόστος και λιγότερη ευελιξία με αποτέλεσμα γρήγορα να εκτοπίζονται από τις ατομικές εμπορικές επιχειρήσεις που κυριαρχούν στην Ελληνική αγορά αγροτικών προϊόντων.

Είναι βεβαίως και σε βάρος των παραγωγών γιατί μεμονωμένοι όπως είναι, έχουν πολύ μικρή διαπραγματευτική δύναμη. Έτσι, τις τιμές στην αγορά δεν μπορούν να τις διαμορφώσουν και ουσιαστικά αποδέχονται τιμές που καθορίζουν οι έμποροι. Η ψαλίδα ανάμεσα στις τιμές που απολαμβάνουν οι παραγωγοί και πληρώνουν οι καταναλωτές μεγαλώνει διαρκώς σε βάρος των παραγωγών και συχνά φθάνει σε μια σχέση 1 προς 5. Έχει επίσης παρατηρηθεί το φαινόμενο, σε χρονιές με χαμηλές τιμές παραγωγού, να μην έχουμε και χαμηλές τιμές καταναλωτή γιατί η διαφορά παρακρατείται εξ ολοκλήρου από τα κυκλώματα της εμπορίας.

Τί κάνει ο παραγωγός μπροστά σε αυτήν την απελπιστική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει; Δυστυχώς, πολύ λίγα, αν και τα τελευταία χρόνια άρχισαν να φαίνονται σημάδια αφύπνισης των παραγωγών. Τί μπορεί να κάνει ο παραγωγός και μάλιστα ο παραγωγός φασολιών της Καστοριάς για να βελτιώσει τη θέση του στον τομέα της εμπορίας; Πολλά και μάλιστα χωρίς τεράστιες επενδύσεις. Αρκεί να υπάρξει θέληση, αποφασιστικότητα και οργάνωση.

Το προϊόν που παράγει έχει τρία πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα:

·         Έχει ένα πολύ καλό όνομα στην αγορά,

·         Δεν είναι ευπαθές (διατηρείται για μεγάλο χρονικό διάστημα με πολύ μικρό κόστος)

·         Οι γίγαντες δεν μπορούν να καλλιεργηθούν σε άλλες περιοχές της χώρας εκτός από τις περιοχές της Καστοριάς και της Φλώρινας.

Επομένως, αν υπάρξει αύξηση της ζήτησης στην αγορά, από αυτήν θα ωφεληθούν αποκλειστικά οι δύο περιοχές μας και κανείς άλλος. Τι του λείπει; Η τυποποίηση. Ο καταναλωτής δεν μπορεί να το βρει σε τυποποιημένες συσκευασίες που να εγγυώνται την ποιότητα και προπαντός τη γνησιότητα. Είναι γνωστή η τακτική των εμπορίου στη χώρα μας. Αγοράζει μικρές ποσότητες από την εγχώρια παραγωγή και ταυτόχρονα εισάγει τεράστιες ποσότητες σε πολύ φθηνή τιμή από γειτονικές χώρες. Αναμιγνύει το προϊόν και διαθέτει το σύνολο ως εγχώριο προϊόν. Ο καταναλωτής αγοράζει φασόλια Καστοριάς που δεν είναι φασόλια Καστοριάς και ο Καστοριανός παραγωγός ιδρώνει να πουλήσει την παραγωγή του. Ο μόνος τρόπος για να διασφαλιστεί η διάθεση της παραγωγής και ταυτόχρονα να προστατευτεί ο Έλληνας καταναλωτής που είναι διατεθειμένος να πληρώσει μεγαλύτερη τιμή για να απολαύσει τα φασόλια που γνωρίζει, είναι η τυποποίηση της παραγωγής στον τόπο της παραγωγής και από φορείς που ελέγχονται από τους άμεσα ενδιαφερόμενους παραγωγούς.

Κλείνοντας, θα ήθελα να προτείνω δύο σενάρια επίλυσης των προβλημάτων που συνδέονται με την εμπορία των φασολιών Καστοριάς. Για την καλύτερη επιτυχία των μέτρων είναι απαραίτητη η συνεργασία των αρμόδιων υπηρεσιών και των παραγωγών από τις περιοχές της Καστοριάς και της Φλώρινας.

1^ο Σενάριο

Με απόφαση της Αντιπεριφέρειας Καστοριάς ορίζεται χώρος δημοπράτησης φασολιών και ταυτόχρονα απαγορεύεται η πώληση φασολιών σε οποιοδήποτε άλλο σημείο της δικαιοδοσίας της. Οι παραγωγοί προσκομίζουν την παραγωγή τους στο Δημοπρατήριο όποτε θεωρούν ότι οι τιμές είναι ευνοϊκές. Εκεί πωλείται με φανερή πλειοδοσία και εκδίδονται τα σχετικά παραστατικά.

Απαιτείται χώρος δημοπράτησης και αποθήκες που είναι εύκολο να εξευρεθούν ή να κατασκευαστούν. Ένα μικρό τέλος επί των πωλούμενων προϊόντων θα καλύπτει τα έξοδα λειτουργίας του δημοπρατηρίου. Πρώτη αντίρρηση. Αυτά δεν γίνονται στην Ελλάδα. Γίνονται και παραγίνονται. Ήδη λειτουργούν και μάλιστα με πρωτοβουλία των παραγωγών στην Ιεράπετρα της Κρήτης. Να σημειωθεί ότι είμαστε η μόνη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση που δεν έχει δημοπρατήρια, παρόλο που έχουμε χρηματοδοτηθεί για την ίδρυσή τους εδώ και 2 δεκαετίες!

2^ο Σενάριο

Οι φασολοπαραγωγοί του Νομού ιδρύουν Ομάδα Διάθεσης Παραγωγής (ΟΔΠ). Παίρνουν μάλιστα χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και κατασκευάζουν τυποποιητήριο και συσκευαστήριο φασολιών. Οι παραγωγοί παραδίδουν όλη τους την εμπορεύσιμη ποσότητα στην ΟΔΠ. Γίνεται δειγματοληπτικός έλεγχος και ποιοτική κατάταξη με ένα αδιάβλητο σύστημα. Η παραγωγή συσκευάζεται σε επώνυμες συσκευασίας και διατίθεται από αλυσίδες διανομής σε ολόκληρη τη χώρα. Παράλληλα, με ευθύνη της Διοίκησης της ΟΔΠ γίνεται διαφημιστική εκστρατεία για την ενημέρωση των καταναλωτών και την αύξηση της κατανάλωσης στα επώνυμα προϊόντα της.

Και τα δύο σενάρια στοχεύουν στην εξυγίανση του κυκλώματος και διασφαλίζουν τα συμφέροντα των παραγωγών μέσα από διαφανείς διαδικασίες. Το πρώτο σενάριο αποτελεί μια ευκολότερη παρέμβαση. Θέλει λιγότερες οργανωτικές προσπάθειες, κυρίως εκ μέρους των παραγωγών, αλλά δεν διασφαλίζει πλήρως το εισόδημά τους αφού η τυποποίηση της παραγωγής του θα συνεχίζει να γίνεται, όπως και τώρα, από μονάδες που δεν θα έχουν κανένα συμφέρον να προβάλουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Καστοριανού φασολιού και θα είναι επιρρεπείς σε νοθείες.

Το δεύτερο σενάριο απαιτεί περισσότερες οργανωτικές θυσίες και μαζική συμμετοχή εκ μέρους των παραγωγών, αλλά διασφαλίζει κατά τον καλύτερο τρόπο τα συμφέροντά τους. Μπορεί μάλιστα να εμπλουτιστεί με μονάδα παρασκευής παραδοσιακών συνταγών με φασόλια (κυρίως για εξαγωγές στον απόδημο Ελληνισμό) και να αυξήσει έτσι την προστιθέμενη αξία από την παραγωγή φασολιών της Καστοριάς.

Αυτός θα πρέπει να είναι και ο στόχος για την αγροτική ανάπτυξη της περιοχής. Να πάψουμε να εξάγουμε στις άλλες περιοχές πρώτες ύλες χαμηλής αξίας. Αν τα αγροτικά προϊόντα που παράγουμε, τα μεταποιούμε στον τόπο της παραγωγής τους, τα οφέλη για την τοπική οικονομία και κοινωνία θα είναι πολλαπλά περισσότερα.

Αυτές οι προτάσεις έγιναν δημόσια στα Κορέστεια της Καστοριάς το 1996 σε ημερίδα που διοργάνωσε ο τότε δραστήριος Διευθυντής Γεωργίας κ. Χρ. Νάτος. Πριν από 19 χρόνια. Την επόμενη χρονιά ιδρύθηκε η ΑΓΡΟΚΑ από έναν πρωτοπόρο Κοινοτάρχη των Λακκωμάτων που όπως έμαθα παρακινήθηκε και από τη δική μου ομιλία. Δυστυχώς το εγχείρημα οδηγήθηκε σε αποτυχία για τους λόγους που αναφέρω και εδώ (αδυναμία ανταγωνισμού των ομοειδών ιδιωτικών επιχειρήσεων, περιορισμένη συμμετοχή των παραγωγών, κ.ά.).

Ο Καλλικρατικός Δήμος του Άργους Ορεστικού με μια πολύ σωστή και γενναία απόφαση και επιχορήγηση, ανάστησε εκ νέου την επιχείρηση σε μορφή ανώνυμης εταιρείας λαϊκής βάσης με 212 φασολοπαραγωγούς και με συμμετοχή του Δήμου στο μετοχικό κεφάλαιο σε ποσοστό 80%. Τα οικονομικά αποτελέσματα του νέου εγχειρήματος δυστυχώς δεν προδικάζουν ευτυχή κατάληξη και στο νέο επιχειρηματικό σχήμα. Με συσσωρευμένη ζημιά 812.421 ευρώ (χρήση 2013) και συνεχιζόμενες ζημιογόνες χρήσεις το εγχείρημα θα οδηγηθεί σε αδιέξοδα. Ο κύκλος εργασιών είναι πάρα πολύ πολύ μικρός γεγονός που σημαίνει ότι το νέο εγχείρημα δεν το αγκάλιασαν όλοι οι παραγωγοί των Λακκωμάτων και πολύ περισσότερο του Νομού. Αυτοί που θα χάσουν βέβαια είναι οι παραγωγοί που δυστυχώς δεν αντιλαμβάνονται το μακροχρόνιο όφελός τους.

Πριν το νέο εγχείρημα οδηγηθεί σε οριστικό αδιέξοδο, επιβάλλεται μια μελέτη βιωσιμότητας με δραστικές αλλαγές στις καλλιεργητικές τεχνικές που θα ενσωματώσουν νέες τεχνολογίες για την παραγωγή ενός εκλεκτότερου προϊόντος και μάλιστα μικρότερου κόστους, από την ερχόμενη κιόλας καλλιεργητική περίοδο, με μοναδικά χαρακτηριστικά και που θάναι αποκλειστικότητα της νέας επιχείρησης μαζί με άλλα προϊόντα προστιθέμενης αξίας.

---

[1] Στη μνήμη του δάσκαλου πατέρα μου Αργύρη που κατάγονταν από ένα μικρό χωριό του Νεστορίου (Κρανοχώρι) και αγάπησε τη γεωργία και τους ανθρώπους της και φρόντισε να μου μεταδώσει αυτήν την αγάπη. 

Φύση και Αγροτική Παραγωγή

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου, Καθηγητή Γεωπονίας ΑΠΘ, www.daoutop.gr

Πριν από λίγες ημέρες, η ανάγκη της συγκομιδής, με έφερε στο πατρικό αγρόκτημα.  Ο καιρός άστατος και με βροχές, διέκοψε και παρέτεινε τη συγκομιδή. Οι δουλειές στην αποθήκη που ετοιμάζουμε, μας κράτησαν σε δραστηριότητα στις ημέρες τις βροχής.

Με το άνοιγμα του καιρού, ο Πάνος και εγώ, ξεκινήσαμε τη συγκομιδή. Ο Πάνος με μια πεντάμετρη βέργα αλουμινίου κατέβαζε τα καρύδια, τα τσουλούσε όπως έλεγε, και εγώ με ένα μηχάνημα που το φορούσα στην πλάτη, ρουφούσα κυριολεκτικά τα καρύδια από το έδαφος, χωρίς να χρειάζεται να σκύβω κάθε φορά.

Με τα μάτια επισκοπούσα κάθε σπιθαμή εδάφους και μόλις έβλεπα ένα καρύδι έστρεφα το ρύγχος του μηχανήματος και δευτερόλεπτα αργότερα άκουγα το θόρυβό του, καθώς έπεφτε στην αποθήκη.

Η επισκόπηση του εδάφους ήταν ταυτόχρονα και διδακτική. Μια και στο κτήμα δεν μπαίνουν φυτοφάρμακα εδώ και 14 χρόνια, η άγρια ζωή είναι πανταχού παρούσα. Τρύπες διαφόρων μεγεθών ξεπροβάλουν καθώς περπατά κανείς, συνήθως πάνω στη γραμμή των δένδρων, ίσως γιατί εκεί δεν υπάρχει και η ενόχληση την οποία προκαλεί η κοπή του χόρτου με τον καταστροφέα. Σε μερικές τρύπες διαπίστωσα ότι 2-3 καρύδια ήταν αραδιασμένα στην είσοδο της τρύπας. Φαίνεται πως η εσωτερική αποθήκη είχε γεμίσει και αυτές είναι οι εφεδρείες ή η διαδικασία της μεταφοράς στο εσωτερικό δεν είχε ακόμα ολοκληρωθεί.

Την πρώτη φορά έσπευσα να τα απορροφήσω δια μιας. Τη δεύτερη κοντοστάθηκα και αναλογίστηκα τι κάνω. Τα τρωκτικά ίσως έπαιρναν το μερίδιο από τις υπηρεσίες που μου προσέφεραν όλο το χρόνο. Με τις τρύπες που διανοίγουν επιτρέπουν στα νερά της βροχής να διεισδύσουν στο εσωτερικό του εδάφους δημιουργώντας κρίσιμα αποθέματα για την περίοδο της ξηρασίας. Και ένα κτήμα ξερικό σαν το δικό μου, έχει πολύ μεγάλη ανάγκη από τέτοιες υπηρεσίες. Τις επόμενες φορές που συνάντησα το ίδιο φαινόμενο, τα άφησα να περιμένουν τους τροφοσυλλέκτες τους να τα οδηγήσουν στα ενδότερα.

Λίγα μέτρα παρακάτω τα πράγματα ήταν πιο σοβαρά. Τα σπασμένα κλαδιά πρόδιδαν τον  επισκέπτη. Η καφέ αρκούδα είχε κάνει την επίσκεψή της και εφέτος. Το κακό είναι πως δεν αρκέστηκε στην κατανάλωση των καρυδιών, έσπασε και τα κλαδιά 4 δένδρων. Κλαδιά με πάχος, όσο το χέρι ενός ενήλικα άνδρα, είχαν σπάσει σαν να ήταν κλαδάκια. Τα ίχνη από τα νύχια της στον κορμό του δένδρου, ένα ακόμη σημάδι της παρουσίας της. Τα κόπρανά της σε 5-6 διαφορετικές θέσεις μια ακόμη απόδειξη της παρουσίας της. Δεν μας έφαγε μόνο τα καρύδια, αλλά και μας έχεσε! Ακούστηκε να μουρμουρίζει ο Πάνος, μόλις αντίκρισε τα πρώτα σημάδια.

Το χειρότερο όμως είναι πως από ένα κτήμα με 1000 περίπου δένδρα καρυδιάς, η αρκούδα επισκέφθηκε και προξένησε ζημιές κατεβάζοντας τα κλαδιά στα πιο καλά δένδρα. Στα πιο παραγωγικά και με πολύ καλό καρπό δένδρα που ίσως αποτελέσουν μελλοντικές Ελληνικές ποικιλίες καρυδιάς. Πως τα ξεχώρισε μέσα στο σκοτάδι της νύχτας;. Ένας άνθρωπος πρέπει να τα δει στο φως της ημέρας και να είναι έμπειρος. Μια ακόμη απορία και μια ακόμη διαπίστωση των περιορισμένων δυνατοτήτων μας μπρος στις δεξιότητες και ικανότητες της άγριας φύσης.

Του χρόνου μια ηλεκτρική περίφραξη είναι επιβεβλημένη μια και η επίσκεψή της είναι η τρίτη στις τρεις τελευταίες χρονιές. Τι μέρος της παραγωγής αναλώθηκε στην άγρια φύση;. Μου είναι δύσκολο να το υπολογίσω καθώς με ρωτάνε φίλοι και γνωστοί. Ξέχασα βέβαια να προσθέσω και τα κοράκια που στην περίοδο της ωρίμανσης των καρυδιών εμφανίζονται σε κοπάδια. Στο γείτονα το Μιχάλη, του τινάζουν τα φασόλια χτυπώντας με το ράμφος τους ξερούς λοβούς. Με είχε προειδοποιήσει από πέρσι για τα τσόφλια τρυπημένων καρυδιών που βλέπει στο κτήμα του. Οι κάργες βέβαια είναι πανέξυπνες και αναρωτιέμαι τι είδους σκιάχτρα μπορεί να τις απομακρύνουν ή να περιορίσουν τα διατροφικά τους γεύματα στον καρυδεώνα.

Έχουν δίκιο λοιπόν συνάδελφοι ερευνητές που έχουν προσδιορίσει τις απώλειες των γεωργών σε συγκομιδή στο 40% περίπου της ετήσιας παραγωγής, ανεξάρτητα από τις προσπάθειες που κάνει για να τις αποτρέψει με κάθε είδους μέσα, χημικά ή άλλα. Είναι η συμβολή των γεωργών στην επιβίωση της άγριας πανίδας. Η φύση λοιπόν, την οποία απολαμβάνουμε και επιζητούμε να διατηρήσουμε εμείς οι αστοί, διατηρείται σε βάρος των γεωργών και κτηνοτρόφων.

Αυτό το αδιαμφισβήτητο γεγονός αναγνωρίζει και η Ευρωπαϊκή Ένωση και στην πρόσφατη αναθεώρηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής. Αυτός είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο καταβάλλονται ενισχύσεις και δίνονται επιδοτήσεις στην αγροτική παραγωγή. Για τον ίδιο λόγο θα αυξηθούν από του χρόνου οι απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τους Ευρωπαίους αγρότες για υιοθέτηση γεωργικών πρακτικών που προστατεύουν το περιβάλλον και διατηρούν την υγεία των αγροτικών οικοσυστημάτων. Όσοι δεν τις τηρούν θα δουν να μειώνονται ή και να μηδενίζονται οι επιδοτήσεις τους. Ας το προσέξουν οι αγρότες γιατί οι έλεγχοι από την επόμενη γεωργική χρονιά θα είναι αυστηρότεροι.

Κλιματική Αλλαγή και Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου, Καθηγητή Γεωπονίας ΑΠΘ, www.daoutop.gr

Η πρόσφατη σύνοδος κορυφής των ηγετών της Ευρώπης αποφάσισε τη λήψη πρόσθετων μέτρων για τη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου που είναι υπεύθυνα για τις κλιματικές αλλαγές κατά 40% έως το 2030. Παράλληλα αποφάσισαν την αύξηση της χρήσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) κατά 27% με παράλληλη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης τουλάχιστον κατά 27%.

Δεκάδες χιλιάδες εξαπατημένοι πολίτες που επένδυσαν στις ΑΠΕ θα γέλασαν πικρά ακούγοντας τα νέα από τις Βρυξέλλες. Πριν από λίγο και χωρίς καμιά ανακοίνωση διαπίστωσαν ότι η ΔΕΗ προχώρησε στη δραστική μείωση των συμφωνημένων τιμών που δια λαλιόνταν με μακροχρόνιες συμβάσεις που μάλιστα μπορούσαν να ανανεωθούν και από τους ιδιώτες μονομερώς!.

Σε μια χώρα με άφθονες ΑΠΕ και αξιόλογη βιομηχανία στους ηλιακούς θερμοσίφωνες έπαψε από χρόνια να παρέχει κίνητρα για τη χρήση τους. Σε μια χώρα που δαπανά τεράστια ποσά για μη ανανεώσιμους ενεργειακούς πόρους και με τη δεινή οικονομική κατάσταση, έπρεπε να είχαμε ένα εθνικό σχέδιο αύξησης της χρήσης των ΑΠΕ και υποκατάστασης του πετρελαίου. Εκτός αν είμαστε σίγουροι ότι σε λίγα χρόνια με την εξόρυξη των δικών μας υδρογονανθράκων θα έχουμε φορέσει κελεμπίες.

Για δεκαετίες τώρα ακόμα και σε ορεινές περιοχές με άφθονα δάση πολλοί χρησιμοποιούσαν πετρέλαιο αντί για ξύλα στη θέρμανσή τους. Αν ήμασταν μια χώρα που σχεδιάζει και προγραμματίζει έπρεπε από χρόνια να προκηρύξουμε βραβεία για αποδοτικά συστήματα θέρμανσης με ξύλο ή γεωργικά υπολείμματα, να ενθαρρύνουμε επενδύσεις για αξιοποίηση των δασικών υπολειμμάτων για δημιουργία καύσιμης ύλης (πέλετς, τεχνητό ξύλο) και να ενθαρρύνουμε με κίνητρα τη χρήση τους. Απεναντίας ένα αλαλούμ επικρατεί στην αγορά όπου δεκάδες συστήματα καύσης εισάγονται χωρίς να πληρούν κανόνες ασφαλείας και χωρίς κάποιος να επιβεβαιώνει τους ισχυρισμούς τους για υψηλούς συντελεστές απόδοσης.

Αναρωτιέμαι με ποια αποθέματα αξιοπιστίας η Κυβέρνηση θα πείσει νέους επενδυτές να ενταχθούν στα νέα προγράμματα που θα εξαγγείλει. Το ίδιο ισχύει και για τις πολυπόθητες επενδύσεις. Με αχαλίνωτη γραφειοκρατία, με φορολογία που αλλάζει συνεχώς (9 φορολογικοί νόμοι μέσα στο 2014!), με αβέβαιο πολιτικό κλίμα περιμένουμε να έρθουν επενδύσεις στη χώρα;

Ο πολιτικός κόσμος της χώρας κάνει τα αδύνατα δυνατά για να απαξιώσει και τα τελευταία ίχνη αξιοπιστίας που του έχουν απομείνει.

Τεχνική Βοήθεια και Συμβολαιακή Γεωργία

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου, Καθηγητή Γεωπονίας ΑΠΘ

Τα τελευταία χρόνια η Συμβολαιακή Γεωργία αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς και επεκτείνεται σε ολοένα και περισσότερους κλάδους του πρωτογενή τομέα. Οι λόγοι της δημοφιλίας της μπορούν να αναζητηθούν: στη μεγάλη θεσμική ανεπάρκεια σε θέματα εμπορίας των γεωργικών προϊόντων στη χώρα μας, στην καταβαράθρωση του συνεταιριστικού κινήματος και στην αποδιοργάνωση των γεωτεχνικών υπηρεσιών σε θέματα έρευνας και γεωργικών εφαρμογών.

Ο θεσμός αυτός έχει επικριθεί στο παρελθόν γιατί οι σχετικές συμβάσεις συνάπτονται μεταξύ μεμονωμένων παραγωγών που έχουν πολύ μικρή διαπραγματευτική δύναμη και φορέων εμπορίας ή/και μεταποίησης που ουσιαστικά υπαγορεύουν τους όρους της συνεργασίας. Ο θεσμός αυτός με την παρέμβαση των Τραπεζικών ιδρυμάτων μπορεί να οδηγηθεί από μια εκμεταλλευτική σε μια συμβιωτική σχέση και αυτός είναι ο λόγος της παρούσας παρέμβασης.

Συμβίωση, η εκπληκτική αυτή Ελληνική λέξη που οι Αγγλόφωνοι την προφέρουν «συμπαϊόσις» και αναρωτιούνται τι στο καλό σημαίνει, βρίσκει εφαρμογή δυστυχώς στο χώρο των κατώτατων οργανισμών (μυκόρριζες για παράδειγμα) αλλά αδυνατεί να υιοθετηθεί από τους νοήμονες ανθρώπους. Μύκητας και ρίζα δημιουργούν μια ισόβια σχέση συνεργασίας ανταλλάσσοντας χρήσιμα και για τους δύο θρεπτικά στοιχεία ενώ οι άνθρωποι διαλύουν επιχειρήσεις γιατί, όπως λένε, δεν τα βρίσκουν ή όρκους αιώνιας πίστης γιατί μετά από λίγο διαπιστώνουν πως δεν ταιριάζουν.

Η πρωτοβουλία της Τράπεζας Πειραιώς πρέπει να επαινεθεί γιατί ήταν ο πρώτος τραπεζικός φορέας που διέγνωσε την ανάγκη χρηματοοικονομικής υποστήριξης αυτού του θεσμού που τώρα βρίσκει μιμητές και σε άλλους τραπεζικούς ομίλους.  Η επιτυχία του θεσμού θα εξαρτηθεί από τη δημιουργία σχέσεων συνεργασίας μεταξύ των δύο συμβαλλομένων μερών. Ο παραγωγός, ιδιαίτερα των ευπαθών προϊόντων, πρέπει να κατανοήσει ότι διασφαλίζει τη διάθεση του προϊόντος του σε μια εκ των προτέρων γνωστή τιμή η οποία πρέπει να διαφοροποιείται ανάλογα με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του παραδιδόμενου προϊόντος και ο μεταποιητής πρέπει να κατανοεί τις δυσκολίες και ιδιαιτερότητες της γεωργικής δραστηριότητας και την ανάγκη να συνεχίσει να υπάρχει η οικογενειακή γεωργική εκμετάλλευση που τον εφοδιάζει με την πρώτη ύλη.

Η σχέση αυτή μπορεί να ενδυναμωθεί με την προσθήκη της αναγκαίας τεχνικής βοήθειας η οποία μπορεί να συνίσταται σε εκπαίδευση των παραγωγών που θα συνεργαστούν, στην επιλογή των κατάλληλων εδαφών, γενετικού υλικού και καλλιεργητικών τεχνικών, στην εφαρμογή έρευνας σε επίπεδο γεωργού (farming systems research), στην επίλυση τυχόν διαφορών μεταξύ παραγωγών και μεταποιητών και στην εισαγωγή νέων τεχνολογιών που μπορούν να οδηγήσουν όχι μόνον σε ποσοτική αλλά και σε ποιοτική βελτίωση της γεωργικής παραγωγής.

Μια τέτοια προσθήκη θα οδηγήσει στη μείωση του κόστους παραγωγής, στη βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων και τελικά στη βιωσιμότητα της συνεργασίας παραγωγών και μεταποιητών που τώρα θα έχει τα χαρακτηριστικά της συμβίωσης. 

Λιγότερα συνθήματα και πιο πολύ δουλειά…

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου, Καθηγητή Γεωπονίας ΑΠΘ www.daoutop.gr

Τώρα που κόπασαν οι υποσχέσεις και τα συνθήματα και σε λίγο οι νέοι εκλεκτοί της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ανασκουμπώνουν τα μανίκια και πιάνουν δουλειά, σκέφθηκα να επιστρατεύσω τις γνώσεις και την εμπειρία μου για υποβοήθηση του έργου τους. Αν δεν ανήκουν σε αυτούς που τα ξέρουν όλα (ο υπογράφων αν και πανεπιστημιακός, με πολύχρονες σπουδές στην Ελλάδα και στις ΗΠΑ, μαθαίνει ακόμη και σήμερα και μάλιστα από απλούς αγράμματους αγρότες), θα έχουν μάλλον κάτι να κερδίσουν.

Οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι αναλαμβάνουν τα καθήκοντά τους κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες. Η κρίση βρίσκεται στο βαθύτερο σημείο της και η ανάκαμψη δεν έδειξε ακόμη σαφή τα σημάδια της. Ταυτόχρονα, οι πόροι που διατίθενται είναι περιορισμένοι και θα αργήσουν πολλοί να ανακάμψουν. Οι σκέψεις αυτές γράφονται με αναφορά το γεωγραφικό χώρο της Καστοριάς και ιδιαίτερα της γενέτειρας περιοχής του Νεστορίου για την οποία ο γράφων δεσμεύτηκε να παρουσιάσει μια ιδιαίτερη έκθεση προτάσεων και δράσεων στη νέα Δημοτική Αρχή.

Το πρώτο θέμα στο οποίο πρέπει να συμφωνήσουμε είναι η βασική αρχή που πρέπει να διέπει τη δράση των νέων Δημοτικών Αρχών όσον αφορά την επιλογή των έργων που θα χρηματοδοτηθούν. Κάθε ευρώ που θα δαπανάται πρέπει να εξετάζεται αν συμβάλλει στην αύξηση της επιτόπιας απασχόλησης, στη χρήση τοπικών πόρων και γεννά μελλοντικά εισοδήματα. Παράδειγμα για να το καταλάβουμε. Δεν χρηματοδοτώ έργα βελτίωσης επαρχιακών οδών ή ηλεκτροφωτισμού δρόμων (όλοι σχεδόν οι οικισμοί έχουν 200-500 μέτρα ενός πλούσια φωτισμένου δρόμου στην είσοδο του οικισμού και υποτυπώδη φωτισμό στην υπόλοιπη έκταση)  γιατί δεν δημιουργούν μελλοντικά εισοδήματα. Αντίθετα, αν τα ίδια χρήματα τα διέθεταν για ένα αρδευτικό δίκτυο, οι ωφελούμενοι θα ήταν πολλαπλάσιοι αφού θα είχα αξιόλογη αύξηση του αγροτικού εισοδήματος. Και ο τόπος ζητά αύξηση των εισοδημάτων για να αυξηθεί και η εμπορική δραστηριότητα. Οι επαγγελματίες του Νομού το γνωρίζουν πολύ καλά. Όταν αυξάνουν τα εισοδήματα των γεωργών, αυξάνουν και τα δικά τους εισοδήματα.

Φράγμα Νεστορίου. Πρέπει να παρακολουθείται η εκτέλεση του και να εκδίδονται από τους Δήμους εξαμηνιαίες ανακοινώσεις-εκθέσεις για την πρόοδο του έργου με ταυτόχρονες παραστάσεις στις αρμόδιες υπηρεσίες της Περιφέρειας και της Κεντρικής Κυβέρνησης, αν διαπιστώνονται αδικαιολόγητες καθυστερήσεις. Η σημασία του έργου και η ωφέλειά του ξεπερνά τον ομώνυμο Δήμο και με την ολοκλήρωσή του θα δώσει μια γενναία τόνωση στα αγροτικά εισοδήματα της περιοχής.

Από τώρα πρέπει να δούμε τις νέες καλλιέργειες που θα μπορέσει να στηρίξει το αρδευτικό δίκτυο και μάλιστα να εγκαταστήσουμε ένα μικρό τοπικό αγρόκτημα στο οποίο θα τις δοκιμάσουμε πριν τις διαδώσουμε στην ευρύτερη περιοχή. Το ίδιο αγρόκτημα θα αποτελέσει και το χώρο εκπαίδευσης των νέων καλλιεργητών.

Παράλληλα πρέπει με την ολοκλήρωση του φράγματος να συμπέσει και η ολοκλήρωση του αρδευτικού δικτύου ώστε άμεσα το αρδευτικό νερό να φθάσει στα διψασμένα χωράφια.

Καφέ Αρκούδα. Οι επιθέσεις της σε οικισμούς έχουν πολλαπλασιαστεί σε ανησυχητικό βαθμό και οι αρμόδιοι φορείς αδυνατούν να ελέγξουν την κατάσταση. Με το θέμα έχουμε ασχοληθεί 2 φορές στο παρελθόν (Οδός     και   ) και έχουμε προτείνει λύση η οποία μάλιστα θεραπεύει και ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα της περιοχής, την ανεργία και μάλιστα των νέων. Τι προτείναμε; Τα δασικά φυτώρια να παράξουν σπορόφυτα από οπωροφόρα δένδρα και θάμνους και αυτά να φυτευτούν στους βιότοπους της αρκούδας και να περιποιηθούν για 2 χρόνια μέσα από προγράμματα καταπολέμησης της ανεργίας. Οι αρκούδες που έχουν πολλαπλασιαστεί, μετά από την εφαρμογή του προγράμματος προστασίας, δεν βρίσκουν επαρκή τροφή στους βιότοπους τους και για να παραμείνουν εκεί πρέπει να έχουν επαρκή τροφή.

Διαχείριση φυτικών υλικών.  Και το θέμα αυτό παρουσιάστηκε στις στήλες της Οδού (τεύχη ……   ) στη διαμάχη-αντιπαράθεση με τη ΔΙΑΔΥΜΑ. Πριν από λίγους μήνες η ΔΙΑΔΥΜΑ προμηθεύτηκε έναν αριθμό κάδων και τους μοίρασε στους Δήμους χωρίς καμιά προετοιμασία κατά το Ελληνικό «δώσε και σε μένα μπάρμπα». Οι Δήμοι Θέρμης και Συκεών με πιο έντονο αστικό χαρακτήρα έχουν, με την τεχνική βοήθεια του υπογράφοντος και της Αν. Καθηγήτριας Οικολογίας του ΑΠΘ και συμπατριώτισσας μας της κ. Μυρτώ Πυροβέτση, διανείμει 1300 και 900 ατομικούς κάδους κομποστοποίησης σε ισάριθμα νοικοκυριά μετά από την παρακολούθηση 2ωρου σεμιναρίου-εργαστηρίου κατάρτισης, με τεχνικό προσωπικό παρακολούθησης στη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος και με επιθεώρηση για να μην γίνουν οι κάδοι αποθήκες εργαλείων ή κατοικίες κατοικίδιων ζώων. Δεν είναι περίεργο ότι και οι δύο Δήμαρχοι θα ξεκινήσουν σε λίγο την πέμπτη θητεία τους στο αξίωμα.

Αν το πρόγραμμα αυτό υιοθετηθεί από το σύνολο των Δημοτών που έχουν ένα τουλάχιστον τετραγωνικό μέτρο ακάλυπτης γης, μπορούμε να μειώσουμε τα απορρίμματα κατά 40% με αντίστοιχη μείωση των δαπανών αποκομιδής και με την παραγωγή του καλύτερου λιπάσματος που υπάρχει στην αγορά για τους βιολογικούς λαχανόκηπους που έχουν πάρα πολλοί συμπατριώτες μας. Ένα φτυάρι κηποχώματος ή κομπόστας, όπως λέγεται, ισοδυναμεί με 40, ναι με 40 φτυάρια της κοινής κοπριάς.!

Εκθετήριο-πωλητήριο τοπικών προϊόντων. Αν κάθε επισκέπτης του Νομού έφευγε κατά την επίσκεψή του με μερικά κιλά τοπικών προϊόντων η ωφέλεια του Νομού θα ήταν πολύ μεγάλη. Στους χώρους προσέλευσης των επισκεπτών πρέπει να δημιουργήσουμε καλαίσθητους χώρους διάθεσης επιλεγμένων προϊόντων της τοπικής οικονομίας ενώ χώροι φιλοξενίας πρέπει σταδιακά να υιοθετήσουν ένα τοπικό πρωινό αντί το ξενόφερτο αντίγραφο που υποστηρίζει τις αγελάδες και τα χοιρινά της κ. Μέρκελ και των Βορείων γειτόνων της.

Αντιλαμβάνομαι τις επιφυλάξεις σας. Με αυτά θα σωθεί ο Νομός; Με αυτά και άλλα παρόμοια έργα μικρών δράσεων μπορούμε να φέρουμε την πολυπόθητη ανάκαμψη. Ακόμη και στην Αμερική στη θητεία του Κλίντον η ανάκαμψη ήρθε από τις μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις. Μικρές δράσεις αθροιζόμενες δημιουργούν μεγέθη τα οποία εντυπωσιάζουν και παράλληλα διασπείρουν τις ωφέλειες σε μεγάλο τμήμα του πληθυσμού ενώ δεν είναι ευάλωτες στις κρίσεις. Και στη σημερινή για χρόνια χειμαζόμενη Ελληνική οικονομία η ανάκαμψη θα έρθει από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και όχι από μεγάλες επενδύσεις εκατοντάδων ή και χιλιάδων θέσεων εργασίας.

Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΣΕ ΔΡΑΣΗ 

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου, daoutop@agro.auth.gr

Η Κοινωνία των Πολιτών συγκροτείται από τις οργανώσεις που οι ίδιοι δημιουργούν εθελοντικά, διαθέτοντας πολύτιμο χρόνο και οικονομικούς πόρους, για κοινωνική προσφορά. Κοινωνίες με ανεπτυγμένη εθελοντική προσφορά χαρακτηρίζονται από υψηλό επίπεδο οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης.

Ένα ζωντανό παράδειγμα της Κοινωνίας των Πολιτών είχα την ευκαιρία να γνωρίσω πριν από λίγο στην πατρώα γη, στην Καστοριά. Το αίτημα για γνωριμία και συζήτηση δυνατοτήτων συνεργασίας, εκκρεμούσε από καιρό. Γνωριστήκαμε μέσω ενός εκλεκτού εντύπου που είναι και αυτό προϊόν της Κοινωνίας των Πολιτών. Της Πύλης Ανάπτυξης. Μιλήσαμε άπειρες φορές στο τηλέφωνο και αναβάλαμε τη συνάντηση για την πρώτη ευκαιρία που δυστυχώς ήρθε από την απώλεια μιας πολυαγαπημένης θείας.

Μετά το Μνημόσυνο, η ομάδα του Λάζαρου Κλετσίδη μας περίμενε για συνάντηση μιας ώρας που κράτησε τρεις. Η γυναίκα μου που ως οικολόγος είχε από χρόνια αρνητικές απόψεις για τους Γεωπόνους και τη δράση τους, απορώ τι μου βρήκε, είχε την ευκαιρία να γνωρίσει Γεωπόνους που πρωτοστατούν να μετασχηματίσουν τη σύγχρονη γεωργία σε μορφές πιο συμβατές με τη μακροχρόνια ευημερία του ανθρώπινου γένους. Για μια ακόμη φορά είχα τη χαρά να καμαρώνω παρά να απολογούμαι για τα περιβαλλοντικά εγκλήματα των Γεωπόνων.

Κοντά σε αυτούς Βιολόγοι, Περιβαντολόγοι, Δασολόγοι, Κτηνίατροι, Ιχθυολόγοι, Γεωλόγοι, Πολιτικοί Μηχανικοί και Δικηγόροι συγκροτούν μια διεπιστημονική κίνηση 40 και πλέον επιστημόνων. Αυτό που από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 έβαλε σε δοκιμασία η Μυρτώ Πυροβέτση, στις πρωτοποριακές της έρευνες στην Πρέσπα, εδώ ήταν ζωντανή πραγματικότητα. Στόχος της ομάδας, η προστασία της Λίμνης. Μιας λίμνης που αν αφεθεί στις ορέξεις μικροσυμφερόντων και άγνοιας θα έχει την τύχη της Κορώνειας.

Επιστήμονες με διαφορετικές πολιτικές αντιλήψεις, από το Δημόσιο και Ιδιωτικό τομέα, ακόμη και άνεργοι σε αναζήτηση απασχόλησης, δεν διστάζουν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην προστασία της λίμνης. Όποιος την αντικρύσει, δικαιολογεί αυτούς τους εραστές του «ωραίου και του μεγάλου».

Στο ταξίδι της επιστροφής αναρωτιόμασταν για το μέγεθος της ευχάριστης έκπληξης. Αναζητήσαμε παράγοντες εξήγησης. Εις μάτην. Δεν ξέρουμε ακόμα τι είναι αυτό που μας κάνει να παραμερίζουμε διαφορές συμπαρατασσόμενοι στην υπηρεσία ενός ανιδιοτελούς σκοπού.

Μακάρι να είναι κάποιος ιός και μάλιστα εύκολα μεταδιδόμενος. Για να μετασχηματίσει τις αδρανείς σήμερα τοπικές κοινωνίες σαν και αυτήν που είχαμε τον 5^ο προ Χριστού αιώνα. Ως κοινωνιολόγος δεν θα την αποδώσω στον επικεφαλής της Πολιτικό. Ήταν δημιούργημα των Αθηναίων πολιτών εκείνης της Χρυσής περιόδου που έμεινε ανεξίτηλη στην παγκόσμια ιστορία.

Τα Αυγά της Κάργας 

Γεώργιος Α. Δαουτόπουλος, Καθηγητής Γεωπονίας ΑΠΘ, daoutop@agro.auth.gr

Κάθε φορά που βλέπω μια κάργα να πετάει, μούρχεται συχνά στο μυαλό η ίδια εφιαλτική ιστορία.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1950, η κάργα μαζί με αρκετά άλλα είδη, ανήκαν στα επικηρυγμένα είδη του ζωικού κόσμου. Τα θεωρούσαμε βλαπτικά για τις γεωργικές καλλιέργειες. Η θανάτωση τους και η προσκόμιση των πειστηρίων, επιβραβεύονταν χρηματικά από τη Δασική Υπηρεσία. Για την κάργα αποζημιώνονταν όσοι προσκόμιζαν στις κατά τόπους Δασικές Υπηρεσίες τα αυγά της ή τα πόδια από σκοτωμένα πουλιά.

Έξω από τον Άγιο Λουκά, στον κάμπο των Γιαννιτσών, δίπλα στην παλιά χαμηλή και γραφική Εκκλησία, βρισκόταν μια συστάδα από πανύψηλα καραγάτσια στα οποία φώλιαζαν πελαργοί, σπουργίτια και κάργες. Οι πελαργοί απολάμβαναν ασύλου. Στα πανύψηλα αυτά δέντρα που τα χέρια μας αδυνατούσαν να τα αγκαλιάσουν, ανεβαίναμε σε τακτά χρονικά διαστήματα και μαζεύαμε τα αυγά. Σε κάθε δέντρο ανέβαινε ένας. Ένα μαντήλι με δεμένες τις τέσσερις άκρες του σε ένα σχοινί έπαιζε το ρόλο του ασανσέρ που κατέβαζε από το δένδρο τα αυγά σε αυτούς που παρέμεναν στη βάση του.

Από όλα τα δέντρα που ήταν πάνω από 40 κομμάτια και η ηλικίας τους ξεπερνούσε τα 100 χρόνια, απομεινάρια της παλιάς και πυκνής φυσικής βλάστησης του βάλτου, και σε ύψος έφταναν τα 20-30 μέτρα, ένα μας προκαλούσε δέος. Ήταν ένα πανύψηλο καραγάτσι χωρίς κλαδιά στο βασικό του κορμό παρά μόνο στην κορυφή του. Και σαν να μην έφτανε η έλλειψη πλευρικής βλάστησης που καθιστούσε αδύνατο το σκαρφάλωμα, η κορυφή του έγερνε οριζόντια, απλώνοντας κλαδιά πάνω στα οποία υπήρχαν δεκάδες φωλιές. Λες και τα πουλιά το είχαν καταλάβει πως ήταν απρόσιτο και το είχαν πυκνοκατοικήσει. Πάνω από 50 φωλιές μετρούσαμε, αλλά ήταν αδύνατο να τις προσεγγίσουμε. Περιοριζόμασταν στα άλλα δέντρα που ήταν βατά κοιτάζοντάς το με φθόνο, αναλογιζόμενοι τα αυγά που χάναμε.

Σε αυτές τις πρώτες αναρριχήσεις γνώρισα τις φωλιές των πουλιών. Έπιανα τα πελώρια άσπρα αυγά των πελαργών και τα ξανάβαζα προσεκτικά στη θέση τους. Έχωνα τα χέρια στις δεκάδες φωλιές των σπουργιτών που υπήρχαν γύρω από τη φωλιά του πελαργού και έβγαζα έξω μερικά αυγά, για να τα περιεργαστώ. Να παρατηρήσω το χρώμα τους, τις βούλες που είχαν και να τα συγκρίνω με άλλα αυγά από άλλα είδη πουλιών που είχα παρατηρήσει σε προηγούμενες εξορμήσεις στην πλούσια ύπαιθρο του κάμπου.

Φθάνοντας μια ανοιξιάτικη ημέρα στην παλιά εκκλησία για την καθιερωμένη συλλογή των αυγών, αντικρίσαμε ένα πρωτόγνωρο θέαμα. Δεκάδες μικρά καργάκια, ανήμπορα να πετάξουν, περπατούσαν ανάμεσα στα χόρτα. Κοιτάξαμε αυτόματα προς το μέρος του απρόσιτου δέντρου. Η κορυφή του δεν υπήρχε. Οι θυελλώδεις άνεμοι της προηγούμενης ημέρας, την είχαν αποκόψει. Τώρα δεκάδες μικρά καργάκια βρίσκονταν στο έδαφος, λίγα μέτρα μακρύτερα, μαζί με τις φωλιές που ονειρευόμασταν να κουρσέψουμε.

Αλαλάζοντας από χαρά τρέξαμε προς το μέρος του δέντρου, αρχίζοντας ένα ξέφρενο χορό πάνω στις άδειες φωλιές. Δεν ξέρω ποιος έδωσε το πρόσταγμα. «Γρήγορα, τα πόδια από τα καργάκια». Την επόμενη ώρα, τρεις αθώες παιδικές ψυχές είχαν μεταβληθεί σε κανιβάλους. Πιάναμε τα καργάκια και ζωντανά τους κόβαμε τα πόδια! Αυτήν την εικόνα των μικρών πουλιών που προσπαθούσαν να περπατήσουν στα κομμένα πόδια, θα κάνω πολύ καιρό να την ξεχάσω.

Η Μεταρρύθμιση Ραγκούση 

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου, daoutop@agro.auth.gr

Τη στιγμή που θα διαβάζεται το άρθρο, η μεταρρύθμιση Ραγκούση, θα είναι γεγονός. Το σωστό είναι να τη λέμε μεταρρύθμιση του Ραγκούση και όχι του Καλλικράτη. Ο αρχαίος πρόγονός μας δεν έχει καμιά σχέση με τη μεταρρύθμιση. Δεν πήρε μέρος στις διαβουλεύσεις και τα παζάρια, ούτε υπαγόρευσε κανόνες εύρυθμου σχεδιασμού. Συνεπώς, γιατί θέτουμε σε δοκιμασία τη φήμη του άνδρα;. Αυτός ήταν αρχιτέκτονας που δεν σχεδίαζε στο ποδάρι, αλλά με τον Χρυσό Κανόνα.

Ο αρχαίος συμπατριώτης μας είχε υιοθετήσει τον χρυσό κανόνα στην αρχιτεκτονική ενώ τώρα με πολιτικές σκοπιμότητες και παρεμβάσεις ισχυρών ανθρώπων μέσα στο Κυβερνητικό χώρο χτίζεται μια αρχιτεκτονική της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που έχει το στοιχείο της αυθαιρεσίας και επιτρέπει παρεμβάσεις. Όπως και οι άλλες κατασκευές μας, τα έργα και η πολιτεία μας.

Γιατί δεν υιοθετούμε αυτό που κάνουν στις ΗΠΑ;. Κάθε μεταρρύθμιση ή Νόμος ξεκινά από κάποιους εκλεγμένους αντιπροσώπους της Βουλής και έτσι τηρείται η αρχή της ανεξαρτησίας των επιπέδων εξουσίας. Όταν ο Νόμος παίρνει την τελική μορφή και ψηφίζεται φέρει τα ονόματα των πρωτεργατών του. Και όταν κάτι πρόκειται να φέρει το όνομά σου, όπως αντιλαμβάνεστε, είσαι προσεκτικός και θέλεις να κάνεις κάτι που θα αντέξει στο χρόνο. Όχι σαν αυτά τα εκατοντάδες νομοσχέδια που περνούν από την Ελληνική Βουλή με τροποποιήσεις της τελευταίας στιγμής.

Τρανταχτό παράδειγμα η παρέμβαση του συμπατριώτη μας Προέδρου της Βουλής που θα συγκαταλέγεται μεταξύ των ηττημένων ή των αδικημένων. Το αίτημά του δεν εισακούστηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών το οποίο «υποκρίθηκε ότι ακούει» και δεν άκουσε «τα πολύ λογικά επιχειρήματα» του κ. Προέδρου. 

Ας μας επιτρέψει ο αγαπητός μας συμπατριώτης να διαφωνήσουμε μαζί του. Η παρέμβασή του ορθά δεν έγινε αποδεκτή. Η ευθύνη για τη διαχείριση και προστασία της λίμνης Καστοριάς πρέπει να είναι στην αποκλειστική αρμοδιότητα ενός Δήμου, αν θέλουμε επιτέλους να πάρουμε μέτρα προστασίας που έπρεπε να είχαμε πάρει πριν από 20 και πλέον έτη. Εμείς είχαμε προτείνει, σε προηγούμενο άρθρο και μάλιστα από ετών, την εφαρμογή της αρχής της λεκάνης απορροής. Οι πολιτικοί όμως χρόνια τώρα δεν ακούν τους επιστήμονες. Περιορίζονται στις συμβουλές μιας ομάδας ακριβοπληρωμένων συμβούλων που συχνά δεν έχουν την εμπειρία και το εύρος των γνώσεων που έχει η επιστημονική κοινότητα της χώρας μας, η οποία είναι πρόθυμη πάντα να βοηθήσει, αν υπάρχει ειλικρινής διάθεση από τους πολιτικούς να ακούσουν. Και ας διαφωνήσουν. Αλλά ούτε ρωτούν. Ούτε ακούν.

 Αγγελιοφόρος Σαββάτο 29/5/2010

Φράγμα Ακούω και Φράγμα δε Βλέπω 

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου, daoutop@otenet.gr

Επί Υπουργίας Ανωμερίτη, ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Γεωργίας με τον οποίο γνωριστήκαμε σε μια ημερίδα της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και έκτοτε συχνά ανταλλάσσαμε επιστολές, είχε την καλοσύνη να μου στείλει τον κατάλογο των αρδευτικών έργων που προωθούσε το Υπουργείο Γεωργίας στο χώρο της Μακεδονίας.

Στον μακρύ κατάλογο περιλαμβάνονταν και το φράγμα του Νεστορίου που μάλιστα είχε ενταχθεί στα έργα που θα υλοποιούνταν από το Γ Κοινοτικό Πλαίσιο. Από τότε πέρασαν δώδεκα και πλέον έτη, αλλά το φράγμα μόλις πριν από 2 χρόνια δημοπρατήθηκε, εγκαταστάθηκε ο ανάδοχος και οι εργασίες προχωρούν με ρυθμό χελώνας ή μάλλον σταμάτησαν. Αν δεν έχει δοθεί μεγάλη έκπτωση και αν ο εργολάβος δεν το παρατήσει στη μέση, για πολλούς και διάφορους λόγους, και ώσπου να γίνει η μελέτη για το δίκτυο διανομής του νερού και κατασκευαστεί, θα περάσουν τουλάχιστον, στην καλύτερη των περιπτώσεων, άλλα 10 και πλέον χρόνια. «Ποιος ζει, ποιος πεθαίνει» ή ζήσε Μάη, να φας τριφύλλι», θα απαντούσε ένας σοφός γέροντας αγρότης της περιοχής.

Στο μεταξύ, η ανάγκη για αύξηση του γεωργικού εισοδήματος για τη συγκράτηση του πληθυσμού, είναι μεγαλύτερη από ποτέ. Χωρίς αρδευτικό νερό, δε μπορούμε να κάνουμε αναδιάρθρωση των καλλιεργειών. «Με στάρια, χαΐρι και προκοπή δεν υπάρχει», μου έλεγε γεωργός της περιοχής που μάλιστα σταμάτησε να τα καλλιεργεί γιατί τα έξοδα ήταν μεγαλύτερα από τα έσοδα.

Μπορούσαμε και μπορούμε να φτιάξουμε μικρά αρδευτικά δίκτυα, χρησιμοποιώντας ως χώρο αποθήκευσης την κροκάλα του ποταμού. Ένα κάθετο χαμηλό φράγμα που δεν θα υπερβαίνει το ύψος της υφιστάμενης κροκάλας, κάθε 1000 ή περισσότερα μέτρα, θα συγκεντρώνει αρκετό νερό για να ποτίσει με φυσική ροή ή άντληση τα χωράφια που βρίσκονται εκατέρωθεν του, ανάλογα με το ανάγλυφο. Μάλιστα πρόσφατα, με αφορμή άρθρο που δημοσιεύτηκε σε Ελληνικό περιοδικό με τον τίτλο υδραυλικός κριός, έκανα μια μικρή αναζήτηση στο διαδίκτυο. Υπάρχει η δυνατότητα να εγκαταστήσουμε αντλίες που θα τις φτιάξουμε οι ίδιοι και θα μπορούν από μια μικρή υδατόπτωση με μεγάλη διατομή σωλήνα να μας ανεβάζουν το νερό, σε μια μικρότερη διατομή και παροχή, σε ύψη που μπορούν να υπερβαίνουν και τα 30 μέτρα χωρίς την κατανάλωση ενέργειας, με λειτουργία μάλιστα 24 ώρες το 24ωρο!.

Ταυτόχρονα δεν πρέπει να προετοιμαστούμε και να δοκιμάσουμε νέες καλλιέργειες που θα προτείνουμε στους γεωργούς που τώρα θα έχουν τη δυνατότητα περισσότερων επιλογών; Ασφαλώς. Μια σώφρον Τοπική και Περιφερειακή Διοίκηση αυτό θα έκαμνε. Και είναι καιρός για να το κάνει.

Η μεταφορά των αρμοδιοτήτων της Διεύθυνσης Γεωργικής Ανάπτυξης από τη Νομαρχία που καταργήθηκε στους νέους Καλλικρατικούς Δήμους, μας αφήνει σκεπτικούς. Αν ακολουθηθεί το πρότυπο που καθιερώθηκε στις Νομαρχίες όπου επικράτησαν οι πελατειακές σχέσεις και η βραχυχρόνια αντιμετώπιση των αγροτικών θεμάτων, θα έχουμε μια σοβαρή οπισθοδρόμηση. Είναι καλό για το πολιτικό μέλλον των αιρετών να χτυπάνε τους αγρότες στην πλάτη, να τους διαβεβαιώνουν ότι αυτοί είναι κοντά τους, να υιοθετούν ακραία συνθήματα του τύπου, «τιμές Αθηνών και όχι Βρυξελλών», να κάνουν τα στραβά μάτια στις παρανομίες και να θεωρούν ότι οι επιδοτήσεις είναι ξένα λεφτά που πρέπει να τα φάμε. Δεν είναι όμως καλό για το μέλλον αυτής της χώρας. Μέρος της παρούσας βαριάς κρίσης, οφείλεται και σε αυτές τις μικροπολιτικές πρακτικές.

Αντιθέτως, αν η μεταφορά αποτελέσει αφορμή για ένα σάλπισμα κινητοποίησης των δημιουργικών δυνάμεων των τοπικών κοινωνιών θα έχουμε μια νέα αναπτυξιακή πορεία. Επιστήμη και πρακτική, αν εγκαταλείψουν την αμοιβαία εχθρότητα και περιφρόνηση η μία για την άλλη, σε συνδυασμό με τις εξαιρετικές εδαφοκλιματικές συνθήκες και τα εδαφοκλιματικά μας συγκριτικά πλεονεκτήματα, θα μπορέσουμε να φτιάξουμε μια αγροτική παραγωγή περιζήτητη για τα ημεδαπά και αλλοδαπά αστικά κέντρα.

Η υιοθέτηση των αρχών της αειφορικής γεωργίας με περιορισμό της ενεργειακής εξάρτησης, με περιορισμό των χημικών εισροών, με αντικατάστασή τους από μεράκι και γνώση και μάλιστα επιτόπια, με αλλαγή των σπάταλων αρδευτικών συστημάτων, με υιοθέτηση πρακτικών μειωμένης κατεργασίας του εδάφους, με επαναφορά και αξιοποίηση των γεωργικών υπολειμμάτων, με συνδυασμό γεωργίας και κτηνοτροφίας, με επιτόπια μεταποίηση της αγροτικής παραγωγής και νέες τεχνολογίες (Ενεργοί Μικροοργανισμοί, Μυκόρριζες και Ζεόλιθος ή Ατταπουλγίτης),  είναι μερικοί από τους τρόπους που θα μας οδηγήσουν στη νέα γεωργική πορεία και ευημερία.

Ο γράφων έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια με τη μελέτη και εισαγωγή νέων καλλιεργειών και τεχνολογιών στην Ελληνική γεωργία που αξίζει να δοκιμαστούν. Αν η Αντιπεριφέρεια ή κάποιος συλλογικός φορέας το επιθυμεί, είμαστε στη διάθεσή τους για τη διοργάνωση μιας ημερίδας με θέμα το Μέλλον της Γεωργίας στην Καστοριά, μέσα στα πλαίσια του εορτασμού της εκατονταετίας από την απελευθέρωση της πόλης και της περιοχής.

Η γνώση υπάρχει. Αναζητείται η πολιτική βούληση και ένα βλέμμα στραμμένο στη μακροχρόνια ανάπτυξη αυτού του τόπου. 

Επαγγελματικά Αδιέξοδα 

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου, daoutop@agro.auth.gr

Η Κωνσταντίνα πέρασε με την πρώτη στις Πανελλήνιες εξετάσεις. Ήθελε να ακολουθήσει το επάγγελμα του πατέρα της. Να γίνει Οδοντογιατρός σε μια γειτονική κωμόπολη. Λίγο όμως ο υπολογιστής, λίγο ο ανταγωνισμός, λίγο μια υστέρηση κάποιας μονάδας την έφεραν στο Φαρμακευτικό τμήμα του ΑΠΘ.

Τέλειωσε τις σπουδές της χωρίς καθυστέρηση και εδώ και τρία χρόνια αναζητεί εναγωνίως επαγγελματική αποκατάσταση. Το επάγγελμά της συγκαταλέγεται στα λεγόμενα κλειστά. Είμαστε μια χώρα κλειστών. Κλειστές πόρτες, κλειστές ευκαιρίες, κλειστές προοπτικές.

Υπάρχουν πληθυσμιακά κριτήρια (1 φαρμακείο ανά 1500 κατοίκους) και κριτήρια αποστάσεων του ενός φαρμακείου από το άλλο (200 μέτρα). Πρότεινα να αναζητήσει στέγη σε έναν από τους περιαστικούς Δήμους της πόλης που γνωρίζουν πρωτοφανή πληθυσμιακή αύξηση.

Η απάντηση αρνητική. Πρέπει να γίνει απογραφή πληθυσμού (γίνεται κάθε 10 έτη) και να θελήσουν οι νέοι έποικοι να απογραφούν στη νέα τους κατοικία για να προκύψουν τα νέα πληθυσμιακά δεδομένα που θα δικαιολογήσουν νέες άδειες. Αν δηλαδή κάποιος αποφοιτήσει τον επόμενο χρόνο της απογραφής, πρέπει να περιμένει 10 ολόκληρα χρόνια για να διεκδικήσει μια από τις νέες θέσεις που θα προκύψουν!.

Υπάρχουν όμως και άλλοι τρόποι επαγγελματικής αποκατάστασης. Στη χώρα της διαφθοράς, όπου καταρρίπτουμε το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, αν είναι δυνατόν να μην έχουν επινοηθεί τρόποι για όσους έχουν το μαγικό και υπερδύναμο χαρτάκι;. Το χρήμα.

Μια άδεια φαρμακείου στην πόλη μας στοιχίζει σήμερα 300 έως 500 χιλιάδες ευρώ αναλόγως θέσης. Λεφτά μαύρα, όπως αποκαλούνται, αφού δεν θα φανούν πουθενά. Δεν θα φορολογηθούν. Δεν θα υπολογιστούν στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν και αναρωτιέμαι πόσο φταίει η Στατιστική Υπηρεσία για την έλλειψη αξιοπιστίας των στατιστικών της και πόσο φταίει το σύστημα που επιτρέπει τέτοιες κρυφές δοσοληψίες.  Γιατί, οι άδειες όσων συνταξιοδοτούνται, να μην επιστρέφουν στην Πολιτεία για να τις διαθέσει σε νέους και νέες με διαφανή κριτήρια; Τόσο απλά.

Δεν θα εκπλαγώ αν σε λίγο δω στους πίνακες ανακοινώσεων του Φαρμακευτικού Τμήματος ανακοινώσεις του τύπου. «Ζητείται πτυχιούχος φαρμακοποιός για γνωριμία με νεαρό/νεαρά κληρονόμο φαρμακείου με σκοπό το γάμο. Τηλ. 694516….. Θα τηρηθεί εχεμύθεια»!

Αγγελιοφόρος, 15/12/2009

Το Ενεργειακό Πρόβλημα

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου, daoutop@agro.auth.gr

Η κρίση του φυσικού αερίου φέρνει και πάλι στην επικαιρότητα το ενεργειακό πρόβλημα. Σε μια χώρα με μεγάλη εξάρτηση από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο και γενικά τους μη ανανεώσιμους ενεργειακούς πόρους και με παράλληλη διόγκωση του Δημόσιου χρέους, το ενεργειακό πρόβλημα έπρεπε να αναχθεί σε εθνικό θέμα άμεσης προτεραιότητας.

 Πριν από λίγα χρόνια, ήμασταν από τις πρώτες χώρες σε επιφάνεια ηλιακών συλλεκτών ανά κάτοικο. Σήμερα έχουμε υποχωρήσει στην τέταρτη θέση. Μας πέρασε ακόμη και η Αυστρία με πολύ λιγότερη ηλιοφάνεια από τη χώρα μας. Σε άλλες χώρες είναι υποχρεωτική η εγκατάσταση ηλιακών θερμοσιφώνων στα νεόδμητα κτίρια. Γιατί να μην την καταστήσουμε υποχρεωτική και στη χώρα μας και παράλληλα να απαλλάξουμε ολοσχερώς τη σχετική δαπάνη από το φορολογητέο εισόδημα;. Θα δώσουμε εργασία σε ελληνικές επιχειρήσεις, θα μειώσουμε την ενεργειακή εξάρτηση και θα προστατεύσουμε το περιβάλλον. Με ένα σμπάρο, τρία τρυγόνια!

 Αξιόλογη είναι η και η συμβολή της Γεωθερμίας. Το ΙΓΜΕ έχει ανακαλύψει πολλά γεωθερμικά πεδία στη χώρα μας που θα μπορούσαν να θερμάνουν οικισμούς, θερμοκήπια, ξηραντήρια και να παράγουν ακόμη και ηλεκτρική ενέργεια αλλά αδυνατούμε να σχεδιάσουμε και να υλοποιήσουμε ένα καθεστώς αειφορικής διαχείρισης αυτών των πεδίων.

Ίδια απογοητευτική κατάσταση και σε μια άλλη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας. Μια γενναιόδωρη ενίσχυση των φωτοβολταϊκών συστημάτων, αντί να φέρει την άνοιξη, έφερε το τέλμα. Το σύστημα παρέλυσε από τις αιτήσεις των ενδιαφερομένων και ακόμη αναζητούνται λύσεις από το αδιέξοδο. Μερικές φορές τείνω να πιστέψω ότι είμαστε εντελώς άχρηστοι σε αυτή τη χώρα.

Υπολογίζεται ότι οι ΑΠΕ μπορούν να καλύψουν το 40% των ενεργειακών αναγκών της χώρας μας και παράλληλα να δημιουργήσουν δεκάδες χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας. Αυτοί δεν είναι επιθυμητοί και εφικτοί στόχοι;. Τι φταίει και δεν τους υιοθετούμε; Μήπως ο χρονικός ορίζοντος των πολιτικών μας που βλέπουν σε βάθος τετραετίας που συνήθως είναι τριετία ή ακόμη και διετία;

Αν η Πολιτεία αισθάνεται αδύναμη να συλλάβει το μέγεθος του προβλήματος, γιατί δε συγκροτεί μια διεπιστημονική επιτροπή από ειδικούς να τη συμβουλέψουν στο τι πρέπει να κάνει;. Αν έχουμε ειδικούς στη χώρα μας; Και βέβαια έχουμε. Και μάλιστα εκλεκτούς και με διεθνή αναγνώριση.  

 Εφημερίδα Αγγελιοφόρος, 20/1/2009