Τρίτη 11 Μαρτίου 2014

Αειφορική Γεωργική Ανάπτυξη στη Δυτική Μακεδονία 


Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου, Καθηγητή Γεωπονίας
και
Μυρτώς-Δόμνας Χ. Πυροβέτση, Αν. Καθηγήτρια Οικολογίας, 
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, www.daoutop.gr

Η νέα θεώρηση με τη ματιά της αειφορίας, από τη δεκαετία του 1970, διεκδικεί ένα ολοένα και αυξανόμενο μερίδιο στην προβληματική της ανάπτυξης του γεωργικού τομέα και ευρύτερα κάθε τομέα της οικονομίας.
Η ανάλυση βέβαια δε μπορεί να είναι εξαντλητική, όχι μόνον εξαιτίας του περιορισμένου φιλόξενου χώρου, αλλά και εξαιτίας της αδυναμίας πραγματοποίησης ειδικής επιτόπιας έρευνας σε κάθε Νομό της Δυτικής Μακεδονίας, η οποία απαιτεί περισσότερο χρόνο και πόρους. Ελπίζουμε πως, αν κατανοηθεί η σημασία της αειφορικής θεώρησης των αναπτυξιακών θεμάτων της γεωργίας, να πάρει και την πρέπουσα θέση στα αναπτυξιακά θέματα της Δυτικής Μακεδονίας και της χώρας μας, γενικότερα.
Από πολλά χρόνια δηλώνεται κατηγορηματικά ότι όσες γεωργίες πρασινίσουν θα είναι και αυτές οι οποίες θα ευημερήσουν τα επόμενα χρόνια. Η διαπίστωση αυτή αποκτά μεγαλύτερη αξία στη σημερινή εποχή της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και της ανόδου των τιμών των τροφίμων στα επόμενα έτη ως αποτέλεσμα των κλιματικών αλλαγών, της αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού, της μείωσης της γονιμότητας των καλλιεργούμενων εδαφών και της στροφής προς την παραγωγή βιοκαυσίμων.
Η αειφορική γεωργία ήρθε ως απάντηση στα αδιέξοδα της συμβατικής ή σύγχρονης ή χημικής γεωργίας την οποία ασκούμε σήμερα. Είναι μια προσπάθεια να διασφαλίσουμε την ικανότητα των γεωργικών πόρων να συνεχίσουν να παράγουν τρόφιμα και άλλες ύλες απαραίτητες για την επιβίωση των ανθρώπων, όχι μόνο για μερικές ακόμα δεκαετίες αλλά εσαεί.
Η αειφορική γεωργία προσεγγίζει τα θέματα της γεωργικής παραγωγής εξετάζοντας το σύνολο του γεωργικού συστήματος. Προσπαθεί να εξισορροπήσει την προστασία του περιβάλ­λοντος, την κοινωνική ισότητα και την οικονομική βιωσιμότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Παράλληλα, φροντίζει για τη διαγενεακή ασφάλεια στη διαθεσιμότητα της τροφής και των άλλων προϊόντων που παράγει η γεωργία.
Η αειφορική γεωργία για να καταστεί πραγματικότητα πρέπει να στηριχθεί στις παρακάτω τέσσερις βασικές αρχές:
·         Διατήρηση των φυσικών πόρων που στηρίζουν τη γεωργία,
·         Ελαχιστοποίηση των εισροών που προέρχονται εκτός της γεωργικής εκμετάλ­λευσης,
·         Διαχείριση και όχι έλεγχος των εχθρών και παρασίτων μέσα από εσωτερι­κούς ρυθμιστικούς μηχανισμούς, και
·         Επανάκαμψη του γεωργικού συστήματος από τις διαταραχές που προκαλεί η καλλιέργεια και η συγκομιδή
Οι αρχές αυτές συνοψίζονται στον παρακάτω απλό ορισμό για την αειφορική γεωργία:

Αειφορική είναι η γεωργία η οποία παράγει τρόφιμα, ζωοτροφές και φυτικές ίνες σήμερα με τρόπους (γεωργικές πρακτικές) που εξασφαλίζουν τη δυνατότητά μας να παράγουμε τα ίδια προϊόντα και στο μέλλον

Η πορεία προς την αειφορική γεωργία πρέπει σύντομα να καταστεί μια συνειδητή επιλογή όλων των εμπλεκομένων φορέων οι οποίοι οφείλουν να ενσωματώσουν τις αρχές της στις κοινωνικές αξίες και πρακτικές της καθημερινής ζωής, στην εκπαίδευση και στην τοπική οικονομία. Η μετάβαση δεν είναι δύσκολη αν αναλογιστούμε ότι ο Μακεδονικός χώρος είναι γεμάτος από αειφορικές πρακτικές που μας κληρονόμησαν οι προηγούμενες γενιές και τις οποίες εμείς απεμπολήσαμε τις τελευταίες δεκαετίες. Να αναφέρουμε μερικά απλά και χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Η Μακεδονική αρχιτεκτονική με τη χρήση ωμών πλιθιών δημιουργούσε κατοικίες με εξαιρετική θερμική άνεση για τους ενοίκους της χειμώνα και καλοκαίρι. Παράλληλα οι ημι-υπαίθριοι χώροι της, άριστα προσαρμοσμένοι στις κλιματικές συνθήκες του τόπου, παρείχαν προστασία, χώρο εργασίας και αποθήκευσης τροφίμων. Κατασκευασμένοι από τοπικά υλικά, απολύτως ανακυκλώσιμα και χαμηλών ενεργειακών εισροών δεν δημιουργούσαν ρύπους στο περιβάλλον όταν κάποια στιγμή η κατοικία έπρεπε να κατεδαφιστεί.
Ο συνδυασμός γεωργίας και κτηνοτροφίας οδηγούσε σε συμπλήρωση του ενός κλάδου από τον άλλο και αξιοποιούσε όλα τα γεννήματα της γης. Στο παραδοσιακό Μακεδονικό νοικοκυριό δεν υπήρχαν υπολείμματα ή απορρίμματα και τα θρεπτικά στοιχεία ανακυκλώνονταν μεταξύ φυτών, ζώων με παρεμβολή του εδάφους.
Η αμειψισπορά και το πολυκαλλιεργητικό σύστημα μέσα στο οποίο κυρίαρχη ήταν η θέση των ψυχανθών βελτίωνε τη γονιμότητα των καλλιεργούμενων εδαφών.
Τέλος, ο συνδυασμός της συγκαλλιέργειας φασολιών με καλαμπόκι ήταν μια άριστη επιλογή αφού έδινε τη δυνατότητα στο καλαμπόκι να εκμεταλλευθεί την ικανότητα των ψυχανθών να δεσμεύουν το άζωτο της ατμόσφαιρας του οποίου είχαν ιδιαίτερη ανάγκη και στα ψυχανθή τη χρησιμοποίηση του στελέχους των καλαμποκιών για στήριξη.
Οι παραπάνω πρακτικές προκαλούν εντύπωση στους σημερινούς μελετητές της αειφορικής γεωργίας γιατί δημιουργήθηκαν από ανθρώπους χωρίς επιστημονική κατάρτιση αλλά με μόνο εφόδιο την παρατήρηση και την επιθυμία να δημιουργήσουν μια συμβιωτική σχέση με τον φυσικό κόσμο που τους περιέβαλε. Σε αυτήν την κατεύθυνση πρέπει να στραφεί το ενδιαφέρον της σύγχρονης γεωργικής έρευνας και πρακτικής και πρέπει να αναζητηθούν λύσεις αειφορικές, προσαρμοσμένες στις ιδιαιτερότητες της κάθε γωνιάς του Ελλαδικού χώρου.
Μετά από αυτή τη σύντομη εισαγωγή, εύλογα οδηγούμαστε στο ερώτημα για το πόσο αειφορική είναι η γεωργία στη Δυτική Μακεδονία και ποια διορθωτικά μέτρα είναι απαραίτητο να ληφθούν για να ενισχυθεί ο αειφορικός της χαρακτήρας. Λέγουμε να ενισχυθεί γιατί όπως ένας καλός και ενάρετος Χριστιανός δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη, έτσι και η αειφορική γεωργία δεν μπορεί να οικοδομηθεί από τη μια καλλιεργητική περίοδο στην άλλη. Θα απαιτηθούν μακρο­χρόνιες προσπάθειες για να απεξαρτηθούμε από τη χημική γεωργία και να βαδίσουμε σε μια γεωργία όπου δεν θα μετρούνε τα βραχυχρόνια αλλά τα μακροχρόνια οφέλη που μπορεί να προσπορίσει στον άνθρωπο η γη και τα αγρο-οικοσυστήματά της.
Οι συντάκτες του παρόντος άρθρου είχαν την ευκαιρία να κάνουν μια πρώτη αποτύπωση για τη γενέθλια γη των πατέρων τους, το Νομό Καστοριάς και ελπίζουν σε επόμενα τεύχη να έχουν την ευκαιρία να την παρουσιάσουν για να δείξουν στους σκεπτικιστές ότι τα όσα αναφέρουν δεν είναι θεωρητικά κατασκευάσματα αλλά έχουν εφαρμογή στην απτή πραγματικότητα.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου